نظامی هان و هان تا زنده باشی

نه بینی در که دریاپرور آمد

چو دانه گر بیفتی بر سر آیی

مدارا کن که خوی چرخ تند است

هوا مسموم شد با گرد می ساز

طبیب روزگار افسون فروش است

گهی نیشی زند کاین نوش اعضاست

علاج الرأس او انجیدن گوش

بدین مرهم جراحت بست نتوان

چو طفل انگشت خود میمز در این مهد

بگیر آیین خرسندی ز انجیر

بر این رقعه که شطرنج زیانست

دریغ آن شد که در نقش خطرناک

درین خیمه چه گردی بند بر پای

برون کش پای ازین پاچیله تنگ

قدم درنه که چون رفتی رسیدی

اگر عیشی است صد تیمار با اوست

به تلخی و به ترشی شد جوانی

به وقت زندگی رنجور حالیم

به وقت مرگ با صد داغ حرمان

ز گرگان تا به کرمان راه کم نیست

سری داریم و آن سرهم شکسته

سری کو هیبت جلاد بیند

ولایت بین که ما را کوچگاهست

ز گرمائی چو آتش تاب گیریم

چو موئی برف ریزد پر بریزیم

بدین پا تا کجا شاید رسیدن

ستم کاری کنیم آنگه بهر کار

کسی کو بر پر موری ستم کرد

به چشم خویش دیدم در گذرگاه

هنوز از صید منقارش نپرداخت

چو بد کردی مباش ایمن ز آفات

سپهر آیینه عدلست و شاید

منادی شد جهان را هر که بد کرد

مگر نشنیدی از فراش این راه

سرای آفرینش سرسری نیست

هران سنگی که دریائی و کانیست

چو عیسی هر که درد توتیائی

چو ما را چشم عبرت بین تباهست

گرفتم خود که عطار وجودی

و گر خود علم جالینوس دانی

چو عاجز وار باید عاقبت مرد

همان به کاین نصیحت یاد گیریم

ز محنت رست هر کو چشم دربست

اگر با این کهن گرگ خشن پوست

لبادت را چنان بر گاو بندد

چه پنداری کز اینسان هفتخوانی

بدین قاروره تا چند آبریزی

نخواهد ماند آخر جاودانه

چو وقت آید که وقت آید به آخر

نه بینی گرد ازین دوران که بینی

ازین جا توشه بر کانجا علف نیست

درین مشکین صدفهای نهانی

نو آیین پرده ای بینی دلاویز

کهن کاران سخن پاکیزه گفتند

سخنهای کهن زالی مطراست

درنگ روزگار و گونه گرد

نگویم زر پیشین نو نیرزد

گذشت از پانصد و هفتاد شش سال

چو دانستم که دارد هر دیاری

طلسم خویش را از هم گسستم

بدان تا هر که دارد دیدنم دوست

اگر من جان محجوبم تن اینست

عروسی را که فروش گل نپوشد

همه پوشیده ای با ماست ظاهر

نظامی نیز کاین منظومه خوانی

نهان کی باشد از تو جلوه سازی

پس از صد سال اگر گوئی کجا او

چو کرم قز شدم از کرده خویش

حرامم باد اگر آبی خورم خام

نخسبم شب که گنجی بر نسنجم

زمین اصلیم در بردن رنج

ز دانه گر خورم مشتی به آغاز

بران خاکی هزاران آفرین بیش

کسی کو بر نظامی می برد رشک

بیا گو شب ببین کان کندنم را

بهر در کز دهن خواهم برآورد

به صد گرمی بسوزانم دماغی

فرستم تا ترازو دار شاهان

خدایا حرف گیران در کمینند

سخن بی حرف نیک و بد نباشد

ولی آن کز معانی با نصیبست

اگر شیری غریبان را میفکن

بسا منکر که آمد تیغ در مشت

بسا گویا که با من گشت خاموش

چو عیسی بر دو زانو پیش بنشست

چه باک از طعنه خاکی و آبی

گر از من کوکبی شمعی برافروخت

که گر در راه خود یک ذره دیدم

و گر سنگی دهن در کاس من زد

تحمل بین که بینم هندوی خویش

گه آن بی پرده را موزون کنم ساز

ز هر زاغی به جز چشمی نجویم

به گوشی جام تلخیها کنم نوش

نگهدارم به چندین اوستادی

ز هر کشور که برخیزد چراغی

ور اینجا عنبرین شمعی دهد نور

بشکر زهر می باید چشیدن

من ازدامن چو دریا ریخته در

کلوخ انداخته چون خشت در آب

دهان خلق شیرین از زبانم

چو گاوی در خراس افکنده پویان

چو برقی کو نماید خنده خوش

نه گنجی ای دل از ماران چه نالی

چو طاوس بهشت آید پدیدار

بدین طاوس ماران مهره باشند

نگاری اکدشست این نقش دمساز

مسی پوشیده زیر کیمیائی

دری در ژرف دریائی نهاده

تو در بردار و دریا را رها کن

مبین کاتشگهی را رهنمونست

عروسی بکر بین با تخت و با تاج