بر جانور و نبات و ارکان

وز خاک سیه برون که آورد

خوانی است زمین پر ز نعمت

خویشان تو اند جانور پاک

پس چونکه رهی و بنده گشتند،

تو در خز و بز به زیر طارم

ایشان ز تو جمله بی نیازند

تو مهتری و نیازمندی

گر شیر قوی تر است از تو

ور پیل ز تو به تن فزون است

بیگار تو چون همی کند آب

آتش به مراد توست زنده

فرمان تو را چرا مطیع است

در آهن و سنگ چون نشسته است

بیرون نجهد مگر بفرمانت

جز تو ز هوا همی که سازد

دهقانی توست خاک ازیرا

ارکان همه مر تو را مطیع اند

نیکو بنگر که: کیستی خود

وین کار که کرد و خود چرا کرد

از جانوران به جملگی نیست

بر جانورت خرد فزون است

وز نور خرد شده است ما را

آزاد شود به عقل بنده

آباد به عقل گشت گردون

معروف به دیدن است چشمت

گوشت بشنود و دست بگرفت

بنگر: به خرد چه کرده ای کار

بی کار چراست عقل در تو

چیزیت نداد کان نبایست

کار خرد است باز جستن

کار خرد است دردها را

از مرگ بتر ندید کس درد

ای آمده زان سرای و مانده

دانا نکشد سر از مکافات

یک چند تو خورده ای جهان را

«چون تو بزنی بخورد بایدت»

بر خوردن جسم هر خورنده

بنگر که خرد رهی نماید

حق است چنین که گفتمت مرگ

تن خورد در این جهان و او مرد

جان را نکند جهان عقوبت

چون گشت یقین که جان نمیرد

آسان به خرد شود تو را مرگ

مشغول تنی که دیو توست او

خندانت همی برد سوی جر

ای بندهٔ تن، تو را چه بوده است

افتاده به چاه در، چه بایدت

تن جلد و سوار و جان پیاده

جان را به نکو سخن بپرور

بنگر که قوی نگشت عقلت

چون جانش عزیزدار دایم

آن کن که خرد کند اشارت

بگزار به شکر حق آن کس

از پاک دل، ای پسر، همی گوی

بنگر به چه فضل و علم گشته است

آن خوان که مسیح را بیامد

تو چون به شکی که زی محمد

خوان پیش توست لیکن از جهل

از نامه خبر نداری ایراک

گوئی که «فلان مرا چنین گفت

کز مذهب ها درست و حق نیست

هارون زمانه را ندیدی

ریحان که دهدت چون همی تو

آگاه نه ای که ریگ بارید

گمراه شدی چو بر تو بگذشت

از شیر و ز می خبر نداری

آگاه شوی چو باز پرسد

چون خیره شود سرت در آن راه

چون برف بود بجای سبزه

ای حجت دین به دست حکمت