بدانگه که بگشاد راز ازنهفت

که نامش بماناد تا جاودان

که درگه بدیشان بیاراستی

بزرگان وکارآزموده سران

کجا هرسری رابدی افسری

بنیرو رسیده سخنگوی بود

بهربهره ای درجهان شهره ای

بیامد برنامور شهریار

پژوهنده ویافته یادگیر

همی بنگریدم بروشن روان

گیاییست چینی چورومی پرند

بیامیزد ودانش آرد بجای

سخنگوی گرددهم اندر زمان

بپیمایم این راه دشوار خوار

مگر کین شگفتی بجای آورم

که نوشین روان برجهان پادشاست

مگر آزموده رابباید شدن

نگر تاکه باشد بت آرای هند

همه یاری ازبخت بیدار خواه

که این گفته رمزی بود درنهان

کزو بایدت بی گمان رهنمای

زچیزی که بد درخور خسروان

ز مهر و ز افسر ز مشک و عبیر

فرستاده برداشت آمد به راه

سربارها پیش اوبرگشاد

بدو گفت کای مرد پاکیزه رای

همه لشکر وپادشاهی یکیست

وزان روشنی بخت وآن دستگاه

که گر مردگان را برآرد زخاک

یکی دارد این رای رابا تودست

هم آن گنج وپرمایه گنجور من

بزرگی مرا درکم وبیش تست

یکی نامور چون ببایست جای

همان پوشش نغز وگستردنی

بزرگان قنوج با بخردان

پدید آمد آن شمع گیتی فروز

کسی کو بدانش بدی رهنمای

برفتند بااو پزشکان گروه

بپیمود با دانشی رهنمای

ز پژمرده و آنچ رخشنده دید

همی بر پراگند بر مرده بر

همانا که سست آمد آن کیمیا

ابر رنج اوبرنیامد بجای

که زنده است جاوید و فرمانرواست

هم ازنامداران هم از رنج راه

زگفتار بیهوده آزرده بود

که آن مرد بیدانش و سنگدل

که بد بار آن رنج گفتار زشت

که ای کاردیده ستوده ردان

کجا سرفرازد بدین انجمن

که داننده پیرست ایدر کهن

به دانش ز هر مهتری بهترست

که ای نامداران روشن روان

مرا سوی او رهنمونی کنید

بدین کار باشد مرا دستگیر

پراندیشه دل سرپرازگفت وگوی

همه رنجها پیش او یاد کرد

سخنها که ازکاردانان شنید

ز هر دانشی پیش اوک رد یاد

بدان آرزو تیز بشتافتم

ببایست ناچار دیگر شنید

که همواره باشد مر او راشکوه

که دانا بهرجای با رامشست

چودانش نباشد بگردش مگرد

گیاچوکلیله ست ودانش چوکوه

بیابی چوجویی توازگنج شاه

همه رنج برچشم اوبادشد

بکردار آتش بپیمود راه

که تا جای باشد توبادی بجای

که آن را بهندی کلیله ست نام

برای وبدانش نماینده راه

سپارد بمن گر ندارد به رنج

بپیچید برخویشتن چندگاه

نه اکنون نه از روزگار نخست

اگر تن بخواهد ز ما یا روان

اگر سرفرازست اگر زیردست

بدان تا روان بداندیش ما

بخوان و بدان و ببین پیش و پس

ندارم فزون ز آنچ گویی مدار

همی بود او را نماینده راه

همه روز بر دل همی راندی

ز برخواندی نیز تا بامداد

بدانش همی جان روشن بشست

دری از کلیله نبشتی نهان

فرستاد نزدیک نوشین روان

که دریای دانش برما رسید

بدستوری بازگشتن به جای

یکی خلعت هندویی ساختش

یکی طوق پرگوهر شاهوار

همه روی آهن سراسر پرند

بسی دانش نوگرفته بیاد

نیایش کنان رفت نزدیک شاه

بجای گیا دانش آمد پدید

کلیله روان مرا زنده کرد

ز چیزی که باید بباید گزید

به گنج ور بسیار ننمود رنج

جز از جامهٔ شاه چیزی نخواست

بر گاه کسری خرامید تفت

برو آفرین کرد و بردش نماز

که بی بدره و گوهر شاهوار

کسی را سزد گنج کو دید رنج

که ای تاج تو برتر از چرخ ماه

ببخت و بتخت مهی راه یافت

ببیند مرا مرد ناسازگار

بماند رخ دوست با آب و رنگ

که ماند ز من در جهان یادگار

گشاید برین رنج برزوی چهر

به فرمان پیروزگر شهریار

ز داننده رنجم نگردد نهان

بر اندازهٔ مرد آزاده خوست

سخن گرچه از پایگه برترست

که این آرزو را نشاید نهفت

ز بر زوی یک در سرنامه کرد

نبود آن زمان خط جز پهلوی

بدو ناسزا کس نکردی نگاه

ورا پهلوانی همی خواندند

خور روز بر دیگر اندازه کرد

ببسته بهر دانشی بر میان

بدین سان که اکنون همی بشنوی

بدانگه که شد در جهان شاه نصر

که اندر سخن بود گنجور اوی

نبشتند و کوتاه شد داوری

بدانش خرد رهنمای آمدش

ازو یادگاری بود درجهان

همه نامه بر رودکی خواندند

بسفت اینچنین در آگنده را

چو ابله بود جای بخشایشست

چوپیوسته شد جان و مغزآگند

زمان و زمین پیش او بنده باد

که دوری تو از روزگار درنگ

گهی با مراد و گهی با نهیب

ببودن تو را راه امید نیست

که از خاک برشد به گردان سپهر

همان کس که بردش با بر بلند