بده جامی از آن جام سرانجام

بده جامی که هشیارم دگر بار

بده جامی که اصلم رخ نموداست

بده جامی که جانان باز دیدم

بده جامی که جانان آشکار است

بده جامی که جانانست پیدا

بده جامی دگر ما را تو ساقی

بده جامی که جانم گشت جانان

بده جامی که خود مست الستم

بیک ره مست کن ساقی مرا هان

بیک ره مست کن تا وارهم من

بیک ره مست کن بود وجودم

ز مستی من بگفتم رازها فاش

من اینجا دیدهام جان و جهانم

من اینجا دیدهام دلدار خود باز

من اینجا دیدهام آن جان جانها

من او را دیدهام در خویشتن جان

من او را دیدهام در خویشتن دل

من او رادیدهام عین صفائی

چنانش یافتم اینجایگه من

چنانش یافتم اینجایگه دید

چنانش یافتم در آخر کار

چنانش یافتم درجان حقیقت

چنانش یافتم اندر یکی من

منم با او و او با من یکی بین

یکی بین همچو من تا این بدانی

یکی بین همچو من در عشق اینجا

یکی بین همچو من گر راز دانی

یکی بین همچو من احوال مشو هان

تو همچون نقطه و پرگار هستی

تو گر این سر بدانی آخر کار

تو گراین سر بدانی هر دوئی تو

از او او باز بین پرگار مردان

سر نقطه ز اوّل می نگهدار

زبالا سوی شیب آمد فرازش

چو گشت آن نیمه یک نیم دگر او

دگر نیم دگر چون گشت دربند

یکی شد اوّلش با آخر اینجا

پس آنگه اوّل و آخر یکی شد

نظر کن دائره بنگر سراسر

بدان اوّل چو نقطه مینهادی

کجا بد اوّل پرگار گردان

ز اوّل باز دان آنگاه آخر

ز اوّل بازدان و آخرین یاب

اگر اوّل بدانی تا چه کردی

اگر اوّل بدانی آخرینت

اگر اوّل بدانی واصلی تو

اگر اوّل بدانی آخر راز

اگر اوّل بدانی بیشکی تو

رهائی یابی از این چرخ گردان

چو پرگاری و نقطه زاده آمد

تو با خود عشقبازی کردی ای یار

اگر اوّل ترا شد منکشف راز

توئی پرگار و نقطه دل نگهدار

بگرد نقطه و دل گشته گردان

چنان ماندست اینجا نقطه بیچون

چنان ماندست اینجاگاه پرگار

چنان ماندست نقطه باز در خویش

چنان ماندست اینجا نقطهٔ دل

چنان ماندست اینجا نقطهٔ جان

در این پرگار صورت کن نظر تو

ولیکن نقطه در وی محو ماند

یکی گردید هر دو در خرابی

یکی گردید در یکتای بیچون

شود آخر خراب این نقش پرگار

ابی تو هیچ دان کاین جمله فانی است

ابی تو هیچ دان اینجایقین دان

بجز جانان نخواهد ماند آخر

بجز جانان نبینی آخر کار

بجر جانان نخواهد ماند در دید

بجز جانان نخواهد ماند پیدا

بود باقی به جز او جمله هیچست

اگر مرد رهی میبین و مینوش

چو گردانست در گرد تو پرگار

ز نقطه مگذر و میباش ساکن

ز نقطه مگذر و پرگار میبین

ز نقطه مگر و پرگار دریاب

نموداوست این هر دو حقیقت

نمود اوست این هر دو جهانست

نمود اوست اینجاگه مکان بین

از این هر دو نمودار خدائی

از این هر دو نمود سرّ جانان

از این هر دو نمود لایزالش

از این هر دو نمودار یقین باز

توئی هر دو در اینجاگه بدانی

توئی این هر دو کاینجا اصل هستی

توئی این هر دو کاندر آخر کار

نمود هر دو از بهر تو پیداست

تو از آن اصل وصل خویش دریاب

وجودت از همه اشیات پیداست

ز لامگذر که کس از لا نرفتست

ز لا مگذر اگر اسرار بینی

ز لا هم نقطه و پرگار بشناس

ز لا هم نقطه بین و عین پرگار

که میداند که سرّ لا چگونست

که میداند که سرّ لاست در ما

که میداند که لا خود راست تحقیق

نمود لا هر آنکو یافت از لا

نمود لا اگر رویت نماید

مرو زنهار اندر لا تو زنهار

مرو در لا و گر خواهی شدن تو

مرا در لا تو چون منصور الحق

براه شرع رو چون آخرت لا است

براه شرع رو زنهار عطّار

براه شرع رو عطّار زنهار

براه شرع رو پیداست دیدت

براه شرع رو تا آخر ای دوست

دم آندم بدم با خویشتن تو

اگرچه اصل تو از لاست موجود

نماید روی اندر آخر کار

که محو جاودان گردی ز بودت

تو تا در صورتی مر صاحب دل

تو تادر صورتی مر صاحب جان

تو اندر صورتی در یاب مطلق

تو تا در صورتی و عین آیات

تو تا در صورتی و مانده درخویش

تو تادرصورتی ای مانده غافل

تو تا در صورتی درماندهٔ تو

تو تا در صورتی کی گردی اللّه

همه گفتار تو از بهر صورت

چو کردی در وصالش آخر کار

دل وجان نیز واصل نیز گردی

کنونت اندر اینجا راز جانان

فنا را آخر کارت یقین است

فنا خواه و فنا یاب و فنا جوی

فنا آخر بقای تست اینجا

فنا اصل است اندر آخر کار

چو میدانم که در آخر فنایست

چو میدانم که خواهم شد فنا من

چرا چندین سخن میبایدم گفت

نشیب خاک اینجا هم فنایست

در اینجا بازیابم اصل کل باز

من این را اختیار خویش دیدم

وصال کل بود اندر دل خاک

وصال اندر دل خاکست جانان

ووصالم در دل خاکست تحقیق

وصالم در دل خاکست تنها

وصالم در دل خاکست دیدار

وصالم در دل خاکست آخر

وصالم در دل خاکست و در ذات

وصالم محو فی اللّه است مانده

اگرچه وصل اینجا نیز هم هست

اگرچه هست اینجا وصل جانان

نهانم باز در محو حقیقت

همه اینجاست حاصل آخر ای دوست

خوشا آنکس کز این عالم گذر کرد

خوشا آنکس کز این عالم فنا شد

خوشا آنکس کز این عالم بیکبار

برفت از خویش و در جانان یقین یافت

برست از خویش وانگه دید جانان

چه خواهی کرد این دنیای غدّار

چه خواهی کرد این گلخن تو ای دوست

چه خواهی گلخنی پر دود و آتش

چه خواهی گلخنی پر از نجاست

تو اصل گلخنی نه عین تقوی

رها کن بگذر از این گلخن اینجا

تو درگلخن ندیدی گلشن جان

درونت گلشن و تو گلخنی آی

اگر آن گلشن اینجا باز یابی

رها کن گلخن دنیا چو مردان

رها کن گلخن دنیا چو عطّار

اگرچه این بیان گفتیم مطلق

مرا مقصود حقّ است از میانه

مرا مقصود حقّست و نه باطل

مرا مقصود جانانست یارم

مرا مقصود جانانست و دیدار

مرا مقصود جانانست بیچون

مرا مقصود جانانست حاصل

مرا مقصود جانانست دریاب

مرا مقصود جانانست اینجا

مرا مقصود جانانست بیشک

مرا اینست مقصود از جهانم

مرا اینست مقصود و دگر هیچ

چو خورشید است پیدا عین دیدار

بقا آن دانم اینجاگه بیابم

بقا آن دانم و اینجاست رازم

بقا اینجاست در عین فنا باز

بقا اینجاست در عین حقیقت

بقا اینجاست گر از سالکانی

بقا اینجاست بنگر در بقایت

بقا اینجاست بنگر حضرت کل

بقا اینجاست گر دانی در اسرار

ترا اینجاست مردان حقیقت

بقا اینجا بجوی و جاودان شو

بقا اینجاست میجوئی بقایت

بقا اینجاست اگر فانی بباشی

بقا اینجاست بنگر در بقا تو

بقا با تست میجوئی ز هر دید

بقا با تست گرچه در فنائی

بقا آمد فنا نزدیک عشّاق

بقا آمد فنا نزدیک مردان

بقا آمد فنا نزدیک ذرّات

بقا آمد فنا در آخر ای دوست

تو ای عطّار آخر از چه رازی

ترا این عشقبازی از کجایست

ترا این عشقبازی از کجا خواست

کمال عشق تو عین فنایست

کمال عشق تو نزدیک جانست

کمال عشق تو اندر یکی بود

تو گفتی نی همه او گفت اینجا

تو گفتی نی همه او گفت از خویش

تو گفتی نی همه او گفت در دل

تو گفتی نی همه او گفت در جان

اگر مرد شهی منگر در این راه

اگر مرد رهی خود شاه با تست

دلت آگاه و جان آگاه مانده

دلت آگاه وجان آگاه گشته

دلت آگاه وجان آگاه از این راز

دلت آگاه و جان آگه چه جوئی

دلت آگاه شد از جان جان نیز

دلت آگاه شد از جان جانان

شد این سرّ بر تو سرّ راز منصور

چرا چندین سخن گوئی حقیقت

وصال یار داری در عیان تو

وصال یار دیدی هم در اینجا

جدائی نیست اکنون و یکی آی

بر جانان چنان مشهور امروز

جدائی شد خدائی گشت پیدا

کنون هستی ولیکن درحقیقت

فرو مگذار یک دم دید جانان

فرو مگذار یک دم سرّ مطلق

چو پیر خویشتن امروز رازی

چو پیر خویشتن امروز هستی

بعزبت خود بخود میگوی این راز

بعزّت خود بخود عین الیقین باش

دمی از عشق خالی نیستی هان

از آن بر جملهٔ عشّاق میری

از آن بر جملهٔ عشّاق شاهی

از آن بر جملهٔ عشّاق سرور

از آن امروز در هردوجهانی

از آن امروز این سر یافتستی

از آن امروز ذاتی در همه تو

از آن امروز پیر راز بینی

از آن امروز منصوری تو در ذات

ندید است این زمان چون تو زمانه

یگانه هستی امّا میندانند

اگرچه از خودی امروز پیدا

تو باشی هیچ دیگر نیست اینجا

حقیقت وصل هست و اصل دیدی

ز صورت جمله معنیت بدید است

زهی معنی بی پایان اسرار

مرا دلدار هست امروز ساقی

چنان مستم از اویش بی می خم

چنان مستم من اندر آخر کار

چنان مستم من از امروز از دوست

چنان مستم که هستم در یقین او

چنان مستم که جمله یار دیدم

چنان مستم که هستم در اناالحق

اناالحق میزنددلدار خود را

اناالحق میزند اندر مکان یار

اناالحق میزند اندر حقیقت

اناالحق میزند جانان که خویشست

اناالحق میزند کو خویش دیدست

اناالحق میزند بیچون در اینا

مرا تحقیق اندرآخر آن ماه

چو شرع او بگفتم در حقیقت

بحکم شرع یارم کُشت آخر

بحکم شرع خواهد کُشت دلدار

بحکم شرع خواهد کشتنم دوست

بحکم شرع خواهد کشتنم شاه

چو شرع او بگفتم در حقیقت

بکش جانا که رازت گفتهام من

بکش جانا که گفتم بیشکی راز

بکش جانا که گفتم راز اینجا

چو رازت کردم اینجا آشکاره

چو رازت گفتم از جان درگذشتم

کنون اینجا چه غم دارم ز کشتن

سر و جان زان تست و می ندانم

سر و جان زان تست و من نمودار

کنی من بندهام تو شاه جانی

هر آنکو کشتهٔ عشق تو آید

هر آنکو کشتهٔ عشق تو شد شاه

هر آنکو کشتهٔ عشقست چو منصور

هر آنکو کشته شد از عشق رویت

هر آنکو کشتهٔ عشق است از جان

منم امروز دست از جان فشانده

بموئی نیستم من اندر این سر

بموی اندر این سر نیستم من

توی جز تو که است آخر بگویم

همه از بهر تست اینجای گفتار

چو از بهر تو گفتار است اینجا

ز خود کاینجا توئی و آنجای هم تو

که میداند ترا تا خود چه چیزی

که داند تا تو خوداینجا که ای دوست

بهر چیزی که دیدم در زمانه

بهر چیزی که من کردم نگاهی

بجز تو نیست ای ذات همه تو

توئی چیز دگر اینجا نبینم

توئی جز تو ندارم هیچ دلدار

تو هستی عاشق و معشوق ای دوست

تو هستی عاشق و معشوق در ذات

دمی وصلی تو بنمائی در این سر

همه عشّاق را در خون ودر خاک

همه عشّاق حیرانند اینجا

همه عشّاق اینجا کشته کردی

نداند هیچکس عشق تو جز خویش

قلم راندی ز حکم یفعل اللّه

قلم راندی کنون بر من در اینجا

ز عشق ذات کار خویش کرده

ندارد او به جز عشقت کناره

بجز روی تو هر جائی ندیدند

تو پیدا این چنین پنهان چه داری

تو پیدا این چنین پنهان چرائی

بسی از خویش بنموده در اسرار

کجا دانم در اینجا شرح آن داد

گمان عشق تو منصور دیدست

تو شد کلّی ز عشق ناز سرباز

تو شد وز تو اناالحق گفت اینجا

تو شد وز تو اناالحق گفت در دید

تو شد وز تو اناالحق زد حقیقت

طبیعت هم توئی اندر زمانه

در این عالم نمودستی تو از خویش

ز بهر دید خود این جوهر پاک

کف خاک این شرف دیدست جانا

کف خاک این شرف در جاودان یافت

کف خاک از تو اینجا یافت مقصود

کف خاک این همه دیدار دارد

کف خاک این همه دیدار بنمود

کف خاکست این دم جسم عطّار

کف خاکست این دم در میانه

کف خاکست اینجا راز دیده

کف خاکست بادی در میانش

کف خاکم بتو دیدم رخ تو

کف خاکم بتو دیده جمالت

کف خاکم بتو پیدا شده باز

کف خاکم زبانی در دهانم

کف خاکم ولی اندر درونم

کف خاکم حقیقت هم تو جانی

کف خاکم تو هستی عقل و ادراک

کف خاکم حقیقت هر چه هستم

تو میبینم از آنم عین گفتار

جهان از روی تو حیران بماندست

جهان از روی تو پر شور و شوقست

نداری اوّل و آخر چگویم

توئی اینجا و آنجاهم تو باشی

دل عطّار از تو شادمانست

دل عطّار از تو در وصالست

بتو میبیند اکنون آفرینش

بتو میبیند اینجا عین هستی

تو اکنون واقفی بر کلّ اسرار

تو اکنون واقفی و راز دانی

تو اکنون واقفی در هر چه دیدی

ز دید هستی خود بر خودی تو

قلم در قدرت بیچون تو راندی

تو پرگاری و هم نقطه ز آغاز

خبرداری و از اسرار خویشی

ندیدی غیر این جاگه به جز خویش

ندیدی غیر خود اندر صفاتت

ندیدی غیر خود در جان و در دل

توئی جز تو نمیبینم یکی من

ندارم جز تو میدانی حقیقت

صفاتت این همه بنموده اینجا

صفاتت این همه بنموده در دید

ترا میبینم اندر پرده اینجا

چرا خود گم نمودی در نمودار

چو وصل تو هم از خویشست دانم

جواهرنامهٔ تو هر زمانی

ز وصل تو چو جمله من تو دیدم

جواهرنامه را هر کو بدیدست

بتو دیدار تو هم یافتم باز

بسی میجستم از دیدار تو دوست

ز وصلت آن چنانم کان تو دانی

تو دانی گر چه من دانستهام راز

بجز این صورتم چیز دگر نیست

سوی خاک درت افتاده خوارست

اگرچه سرفرازم کردهٔ تو

مراگفتی همهٔ اسرار جانان

منم آب و توئی خورشید اینجا

منم آب و تو خورشیدی فتاده

توئی اینجا یقین نور جلالم

جمالت را جمالت یافته باز

خبردارم در اینجا از نمودت

نمود تو منم افتاده در خاک

همه از تو بتو اینجا نمودار

منم هم من توئی اسرار گفته

منم هم من توئی جان و جهانم

ز دانائیّ تو لافی ز دستم

ز دانائی تو اینجا خبردار

دلم بربودی اوّل باز دادی

چنانم جان یقین کردی بخود گم

من این دم با تو و گمگشته در تو

به هستی تو اینجا مست گشتم

دگر از نیستی هستی نمودی

ز هستی تو جانا در خروشم

ز هستی تو اینجا نیست گشتم

عیان تو شدم امّا نهانی

تو درجمله ظهوری در بطونی

ولی خود را تو میدانی خود و خویش

توئی این دم که هم جانی و همدم

اگر خواهی بیک ساعت برانی

کنون چون خواندهٔ دیگر مرانم

نشانم هم ز تست و گاهگاهی

کنم تا زانکه کل اصلت بیابم

یقین دانم که میبینم ترااصل

وصال از دیدن روی تو دیدم

من اندر کوی تو دیده وبالم

وصال من ز دید تست جانا

وصال من اباتست و دگر نه

خبر میکن تو جانانم ز ذرّات

نداند هیچکس مر عشقبازی

نداند هیچکس نشناخت رویت

همه با تو تو با جمله در آواز

همه با تو تو با جمله سخنگوی

همه با تو تو با کل درمیانی

که داند بود تو از اوّل کار

که داند بود تو اینجا بتحقیق

حقیقت برتر از حدّ و قیاسی

تو بود خود یقین از بود دیدی

تو بود خویش دانستی یقین باز

تو بود خویش دانستی بتحقیق

تو بود خویشتن دانی حقیقت

از اوّل تا بآخر راز دیدی

تو بود خود یقین از بود دیدی

تو بود خویش دانستی و کس نه

از اوّل تا بآخر در نمودی

از اوّل تا بآخر در یکی باز

ز اوّل تا بآخر شاه هستی

دوئی برداشتی در نیستی دوست

دوئی برداشتی و راز گفتی

بخود اسرار خود جانان در اینجا

ز خود گفتیّ و از خود بشنویدی

نمیدانم دگر تا من چگویم

تو اینجا با منی من با تو دمساز

ز تو بشنفتهام هم با تو گفته

ز بهر عاشقانت جان فشانم

منم واقف شده از تو خبردار

منم واقف شده از دید دیدت

منم واقف شده تو واقف من

چگویم وصف تو خود وصف کردی

چگویم وصف تو وصفت ندانم

ندانم وصف تو کردن من از دل

ندانم وصف تو ای واصف کل

چنان حیران و مدهوشند و خاموش

چنان افتادهاند حیران شده پاک

ز شوقت در یکی خاکند و خونند

اگرچه وصف انسانست بسیار

تو یاری هیچ دیگر نیست دانم

ز هم از جمله خود را گم نموده

کمال ذات تو منصور دانست

کمال ذات تو هر دو جهان است

نهانی وشده پیدا زدیدار

نه اوّل دارنه آخر تو از دید

تو دانی اندر این صورت رخ خود

تو دانی اندر این صورت نهانی

توئی همدم که می همدم نداری

چنان عاشق شده بر خود چو منصور

نمودی رخ چرا پنهان شدی باز

تو جانانی و هم جانان پدیدست

تو جانانی و هم جانها نمودار

تو جانانی و هم جان جهانی

ندانم تا چهٔ ابا یکی دوست

یکی میبینمت اندر همه باز

یکی میبینمت اندر جهان من

بجز تو نیست اندر هر دو عالم

بجز تونیست تا خود را بدانی

یکی ذاتست اینجا رخ نمود است

که اینجاگه منم عطّار جانان

منم اینجایگه عطّار جانم

منم عطّار اینجا هیچکس نیست

منم عطّار اکنون و تو در باز

منم عطّار اکنون راز دیدی

منم عطّار اندر آفرینش

یکی ذاتم نموده رخ در آفاق

یکی ذاتم تو ای عطّار دریاب

ز جسم و جان و عمر و زندگانی

طمع بُر از همه با ما قدم زن

طمع بگسل دراینجا هر چه بینی

طمع بگسل که تا دیدت نمایم

طمع بگسل که دانستم همه راز

دگر اینجای مانده تا بخوانیم

چو جانان با من است اینجا یقینم

چو جانان با من است اینجا نمودار

چو جانان با من است و آشنائیم

چو جانان با من است و راز گفته

کنون دیدار جانانست اینجا

چنانم ره نموده سوی منزل

چنانم واصل و حیران دلدار

چنانم واصل وحیران بمانده

منم جانان شده بر خویش عاشق

منم واقف شده اینجا ز رازم

منم جانان و دیده روی خود من

منم جانان و دیگر هم منم خویش

رخ خود دیدم و عاشق شدم باز

بجز این هیچ جوئی هیچ باشد

بگفت اینجایگه تا چند هیچی

چنین توحید دان اندر خدائی

دوئی را بار دیگر پیش ما در

خدا با تست و تو اندر گمانی

چو گردی بی نشان در آخر کار

خدا آن دم تو هستی چون شوی گم

ز دید خویشتن اینجا فنا شو

خدا شو چون فنا گردی ز خویشت

خدائی آن زمان بین از خدا تو

چو تو مُردی از این صورت تو اوئی

بنقد امروز میبین روی جانان

بنقد امروز چون دانستی این اصل

بنقد امروز میبین یار جمله

بنقد امروز میبین روی معشوق

بنقد امروز در نقدی میندیش

تو اوئی او تو است تو هیچ منگر

بود وصلش در اینجا خور نه اینجا

کنون ازوصل برخور تا توانی

کنون ازوصل برخور صاحب راز

کنون ازوصل برخور سوی دنیا

کنون ازوصل برخور آخر کار

کنون ازوصل برخور همچو منصور

کنون عطّار گفتی جوهرالذّات