بود پران در هوای عزّ و ناز

گاه با گنجشک و گه با باز بود

روی در هرجایگه آورده بود

هر زمانی درجهانی مأمنش

هر زمان در مسکنی سر میفراشت

از هوا در سوی آن مرغان پرید

مسکنی جان بخش و آبی خوشگوار

باغ جنّت جایگاهی بس خرم

اوفتاده در میان جویبار

با صفت همچون سرایی ماه وش

وندر آنجا بُد درختان لطیف

برنشسته بر سر هر شاخسار

میپریدند اندر آن وادی باغ

چشمههای نازنین، آب روان

میوههای رنگ رنگ آنجا بسی

چون بهشتی بر صفت پرحور عین

بانگ آن مرغان در آنجاگه شنید

چون بهشتی مسکن و ماوای دید

بیخبر بود او که بُد دام از کنار

یک زمان آنجایگه او آرمید

فارغ او از حادثات نیک و بد

آمده انمرغکان در گفت و گوی

دام کرده تن نزار و دل نحیف

گشته پنهان در میان آب جو

گفت پیدا گشت آنجا گاه کام

در هوا و در زمین رفتار داد

در کشید او دام و پایش هر دوبست

پایها در بند و پرها باز کرد

پایها را دید اندر دام باز

چون کنم چون پای من درشست شد

بازماندم اندرین سرّ عجب

کی رهائی یابم از وی باز من

زین چنین بندی جدائی باشدم

من چه دانستم که افتم در کمین

که درین باشد مرا هم رهنمون

پای خود آرم برون وبر پرم

تا نمک ریزد بچشم ریش من

باز خوف و ترس با او یار گشت

چون کنم چون مر مرا اینست راه

میشوم اینجایگه من پای بست

دست کرد و برگرفت انگه پرش

مرد دیگر بار قصّه باز کرد

مرد صیادش شده دل شادکام

کام خود را باز در چنگ آورم

بخت تو صیاد ناگه شد پدید

بعد از این از اندهان آزاد باش

چست باش و اندرین جاگه مایست

همچو تو آواز و آغازی نیافت

این چنین گنجی بناگاهی ندید

خویشتن را پیش سلطان افکنم

با که گویم این زمان من سرگذشت

درخوشی بینند جسم و جان من

لاجرم در عاقبت بر داشتم

چون گذشتی از بهار آنگه دی است

آنگه از سلطان مراد خویش گیر

شاد و خرم بامداد از جای جست

در فرو افکند آنگه باز را

راه شهر آنگاه اندر بر گرفت

شاهباز آورد ایشان را به پیش

راز این با من بگو این حال چیست

حق تعالی کرد ما را کار، راست

رنجها در دام بازی بردهام

از شه عالی بیابم کام ونام

روز دیگر چون برآمد آفتاب

بعد از آن یک بندش اندر بر نهاد

شاه آن شاهباز خود چون بنگرید

هم وزیر شاه از آن آگاه بود

این ازان ماست زینجا رفته است

این زمان افتاد اندر شست من

مژدگانی این زمان در یافتی

منّت این کار تو بر جان نهم

گفت اکنون پیش آور تو کنار

گفت ای مرد عزیز راستگو

هرچه او میخواست او آسان بداد

داد با چندین زمین و کشورش

خویش را از ماهی اندر ماه دید

بندهٔ مسکین هم از فرمان تست

تا برم نزدیک تو صاحب حضور

گشت صیاد حقیقت بختیار

در میان عزّ و دولت بیش بود

کار خود نزدیک شاه جان نگر

سخت معذوری که مرد ره نهٔ

چارهٔ این درد جان ریش کن

در میان خلق گشته مبتلا

گرچه تو ماندی جدا از جان جان

کی تو دریابی کمال جان خود

ذرّهٔ از راه خود شو در یقین

صورت و معنی شوی تو بیزوال

راز این در روح مطلق آمدست

آینه کن جان، رخ جانان ببین

چند باشی اندرین خوف و خطر

دیدهٔ جان یقین بگمار تو

لیک قدر او ندانستی تمام

صورتت بفکن منه تو دل بهیچ

زنک شرک و کفر از دل برزدای

بعد از آن رو در سوی درگاه نه

تا شوی اندر دوعالم نیک نام

شاه بنماید ترا روی از دیار

این عجب سرّست و راز ای بیخبر

از جمال شاه بر خوردار شد

برتر از خورشید ونور ماه شو

دل منه بر کفر و بیرون شو ز دین

خیز و تو همراه با ذرّات شو

آفرینش جمله را پست آورد

این ز دیده میرود، تقلید نیست

این سخن را ترجمانی دیگرست

تا مگر بینی تو روی شاه باز

خویش در دام صور انداختی

یک دو روزی در صور مهمان توئی

منبع تمکین و مقبول صفاست

مرهم درد دل درویش بود

دام گاهی کرد اشیا را جمال

عشق بازی با چنین دامی بباخت

جمله یک ره بود دیگر ره نبود

گسترانید آنگهی دام امل

مرغزاری خرم و سر سبز و کش

لیک اینجا کس نماند جاودان

دامگاه رنج و پرمکر و تعب

دامگاه عقل و فضل خویش بین

لیک گشته بیخبر یکسر از آن

جایگاهی پر کدورت آمدست

جای تشویق است و جاگاهی عسیر

تا ابد آن جایگه نامی کند

گرچه نه آغاز و نه انجام بود

شاهبازی کان نخواهد شد بدل

جان او را هم بدینسان قید کرد

آن رفیع اصل و اشیا را وفی

بال و پر مرغ معنی باز کرد

چون کنم اینجای من تقریر ذات

بی زمان آمد بسوی این زمان

چون نگه میکرد جز یک ره نبود

راه عزّت کرده بی حدّ و قیاس

آشکارا تر ز نور امّا نهان

تا رسید و دید اجرام صفات

شادمان و شادکام و غرق نور

میندانست او که این جای بلاست

چون بدید او بود، باقی هیچ بود

بیخبر بودی وی از صیاد و دام

گشته پران جمله بیحدّ و قیاس

اندر آنجا دید سرو و جویبار

جای معمور و مکانی باثبات

از پی عشق اونظر را برگماشت

کی بود عقلت در اسرار و عیان

شاه را با شاهبازش بنگری

جهد کن تا هرگزش ندهی ز دست

می بخواهی رفت نزد شاه باز

خرمن عمرت تمامی سوختی

هیچ از معنی ندیده جز که نام

می ندانستی تو قدر خویشتن

گر بگریی خون، تو جای اینت هست

هر زمان از جای برجایت فکند

شاهباز جان ازین آگه نبود

خویشتن را اندرو ناکام دان

چون ز دام آئی روی درپیش شاه

رازدار حضرتش خواهی بدن

تا شوی در حضرت او ذوفنون

در دو عالم باز داند قدر او

کاین دو عالم را بکل درباختست

کو گرفتارست اندر بند گل

او همیشه جاودان مطلق بود

زد نفخت فیه من روحی نفس

نزد حق او بس مؤید آمدست

کو سر از ملک دو عالم تافتست

او بدید این رتبت و اعزاز را

گوئی از کونین جان بربود او

هردوعالم را بیکدم قید کرد

از دو عالم جای او برتر نمود

همچنان کز پس بدید از پیش دید

گریهٔ او بود امطار سحاب

مقتدای این جهان و آن جهان

کی بداند مرورا حس و خیال

جان و جسم و روی و دل کرده سبیل

جمله زان او و اوزان همه

آفتاب هر دو عالم بی زوال

خویش را افکنده اندر عین ذل

صورت حسی ندارد آن کلید

اوست سر خیل ره و برهان تو

آفرین بر جان پاکش هر نفس

در صفات خود فرو مانده بذل

گنج مخفی را نباشد پا و سر

انبیا را جز شریعت کی بود

گرچه ما بین هوا و خاک بود

جملهٔ مرغان روحانی بدید

لیک مشتق گشته از او جان جان

این سخن نی فهم داند کرد نقل

زیر هر بیتیش صد گنج نهان

توالست از جان جانان بشنوی

گوئی از کونین نتواند ربود

این بچشم جان و دل بایدش دید

این سخن پیش از وجود دل بُدست

این کسی داند که جان تسلیم کرد

از بحار لامکان آمد بشست

این سخن از حضرت جود و ضیاست

راه جسم و جان و دل اندر نوشت

این کسی داند که بر صدق و صفاست

در فنای عشق کل صادق بود

خویش از دنیا معطّل دیده است

اندرین جاگاه جسم و جان ندید

جملگی دیده پس آنگه کل بود

روی بنماید ورا بی منتها

از وصال عشق کل مینازد او

ار بسوزد جانش کلی خوش شود