کش خدا دارد از گزند نگاه

خوی زدای جبین منفعلان

بانگ منعش برون ز گوش همه

به طریق ادب سؤالی چند

که بگویید اختراع کجاست

نه به طرحی که دیگری سازد

خیره زو چشم عقل و دیدهٔ درک

از درش گوش هوشمندان پر

نه به اندام تاج های قدیم

ایستاده که کی بیابد راه

کارش افتد به عرض صنعت کار

اندکی راه بیشتر یابد

پیش بهر شکست آن کالا

تاجی از تاج های بازاری

ترک آن هر یکی ز حلاجی

شال آن خوب و مخملش مهمل

بر هم از لیف پاره ای بسته

سخت خرمهره ای به پاردمی

هر یک از ته بساط محنتیی

که منم اوستاد تاج فروش

می فروشم به شه که محتاجم

زانکه تاجی ست سخت خاطر خواه

می خریدند سد برابر زر

قیمتش سد برابر آن بود

هر که این جنس دوخت ، او داند

نظر از جمع زیر پای آرد

که چو کفشی فتاده در ته پای

تو بیا و بیار صنعت خویش

تاج گوهر نگار خود بنمای

ناقدانند و زر شناسانند

هر یکی بهتر از یکی دگرند

که دگرها چو دود و اوست چو شمع

پیش او جمله همچو ذره حقیر

عقده دان طلسم هر گنجی

او به تعریف تاج کهنهٔ خویش

که کجا شاه و کهنه تاج فروش

با چنان تاج کهنه ایش چه کار

زو بنالم نخست یا ز اصحاب

هیچ منعش چرا نفرمودید

خود بگویید ، من نمی دانم

خوبیش از شما و بد ز شما

بوریا ز التفاتتان مخمل

حکم فرمای مصحفش سازند

گر نمودش بود ندارد بود

آنچه آید ز سر ، ز پا ناید

این محک جز به جیب جان نبود

نقد جیب قبای اطلس نیست

کی ز حال درونیش خبر است

که ستاره کجا گذر دارد

که شود اوج قاف پی سیرت

لیک عنقا پری دگر دارد

پر عنقا بجوی تا برسی

پر خود نیز پایمال کند

گو به خود بند پشه بال همای

که ز اوج اوفتم شوم پامال

با خود از جای دیگر آوردم

جای پروازگاه من دگر است

همه عیب مرا هنر یابی

که برون تا کجاست سیر همای

کش پرد پشه در هوا ومگس

قلهٔ قاف را هوایی هست

هست قایم مقام قلهٔ قاف

کش نیاری تو در شمارهٔ خس

نشود خس گرش تو خس خوانی

کی به نقص کسی گیا گردد

لیک ترسم که بیخ خود فکنی

سخت بر قصد خویش گستاخی

بر گلو راه لقمه تنگ کند

دست سیلی زنان آتش تیز

حرب پای تهی ست با سر مار

مرد برفین و جوشن مومین

بول بر خود کنی تو مرد سلیم

تا نیایی به حرب کی دانی

باد چون چتر بر سر خورشید

چرخ و انجم صف سپاهش باد

قبهٔ سیم ماه بر سپرش

عاشق خدمت عدالت او

تن بی سر به پای دار آید

دل گردان گریز دار پهلو

که کشد گر گذر کند به خیال

شام ماتم صباح عید شود

چون اجل رخصت عمل خواهد

یک جهان جسم بی روان ماند

چون کند چاشنی به عرصه جنگ

تیر بر سد هزار جان آید

خمش افتد به گردن کیوان

سر سد صف ز دوش غلتیده

لشکری را نموده غارت برگ

کرهٔ باد زیر ران آرد

چون به نخجیر تازدش به دو گام

زخم سازد دو جانب نخجیر

کس نیاید به عرصه هستی

ابدش در عنان مدت باد

پشت بر کوه از تو امیدم

نازش جانم از حمایت تست

که نگنجد به هیچ حوصله ای

گله ای باد بر چراغم از آن

که در او بود خلق شهر تمام

جد نمودند و جهد فرمودند

جای ندهند جز به صف نعال

نشنیده ست هیچکس نامش

کافرم گر دو بیت از او خوانند

بسته بر هم ز شعر یک پشته

کس نخواهد گشود جز عطار

ماهی از آب در سراب افتد

معنی و لفظ را بر او نفرین

به شکست منش فرستادند

کش نشانی به یک اشاره دست

به خدا گر کسش دگر دیدی

که شود بسته در گلو نفسش

که نیرزد به چین ابرویی

شاه رحمت فزای زحمت کاه

همتش پادشاه ملک وجود

بسته سیمرغ زله مگسش

هر طرف سد گدای مخمل پوش

هیچگه کس ندیده بیکاری

هرگز انگشت با کفش ننشست

راه اغراق بر سخن بسته

هر دو را کار از او به سوز و به ساز

کار من بر مراد دشمن کرد

که ز من مدعی فزون باشد

با من او را چه قدرت دعوی

فرق ناکرده فربهی ز آماس

سره و قلب دهر را صراف

او اگر آینه ست من زنگم

تا گذشته بر او سیاه شدم

که فتد چون مگس به هر آشی

که نزد در هوای هر دون پر

او اگر سحر شد من اعجازم

سحر گم شد چو رو نمود اعجاز

از جوانانش چشم عرض نیاز

از همه در نیاز ناز پذیر

طبع من قانع تغافل جوست

پیش من خرمن جهان به جوییست

از همه چیز و از همه کس فرد

هیچ چیزم به چشم چیزی نیست

فخر از این خاک آستان دارم

طعنهٔ شاعران دهر بلاست

که چو او بی ز من بود بهتر

تو بمان جاودان که من مردم

می زنم لاف و می رسد لافم

یادگاری بود ز من همه جای

گشته نامی سخن در ایامم

همگی پیروان طرز منند

که نباشد عدیل در سخنم

از منش چند داستانی هست

که به یک ماه در جهان نگذشت

که نبودش ز من تمنایی

کز تو ثبت است بر جریده من

اینهمه زان به خویش مغرورم

شهرتم این که در زمان توام

صورتی چند جمله بی معنی

نبرد نام شاعری بهتر

عدل تو زیور شهور و سنین

در داد و دهش گشودهٔ تست

وز دو خونی ندید جز در بند

گشته محبوس باد بر سر آب

برده شاخ شکوفه را دستار

گر بود کیسه بر و گر شبرو

پای این یک ز ران کرانه کند

نایب دستگاه نیل فروش

مرگ پیشش به خاک ناصیه سای

رسم انصاف را نوی از تو

راه تبدیل گشت از آن مسدود

هستی و نیستی یکی پیشت

هست گسترده دایمی خوانت

بهر یک کس طعام ده مرده

سیر چشم نیاز و دیده آز

حال خوان صحیفهٔ بشره

منتها بین دوربین رایان

عدل تو پاسبان ملک و ملل

شهری از عدل و دادت آسوده

به طریقی که کس ندیدش گرد

که ندانم که چون فرو شویم

دیده دریا شد و نشد شسته

زیر این گرد غصه ام فرسود

بار هر ذره ای از آن کوهی

ناله چون نبودم مگر کوهم

شهد را نرخ با شرنگ یکیست

مشک را نیست قدر خاک سیاه

سرمه را کس نیاورد به نظر

لعل سازند زیر دست زجاج

جای گلبانگ او دهند به زاغ

بوم را بهتر از هما دانند

فضلهٔ گربه اش به جای نهند

کرم شب تاب آورند به جمع

منجلابش به جای بنشانند

بهر ترویج انکرالاصوات

همچو شیرش دوانده موش به جنگ

دست یابد بر او کمین روباه

غالب آید بر او مخنث پیر

عاجز آید ز پشه ای ماده

که به هر نی هزار دستانی ست

هر نیش توتی شکر باری

عجمی نیست این سخن عربی ست

این لغت صاحب بیان داند

شاه می داند و تو می دانی

فهم کردن زبان مرغان را

پیش نقش نگین او پا بست

آن که بست این طلسم بر گنجم

زنگ آیینه ام زدوده از اوست

به ثنا گوییش دو اسبه شتافت

عشق ورزد به مدح او قلمم

وقف آن آستانه گشته سرم

که ز هولش جهد هژبر از جای

شیر و غریدنش ندیده هنوز

میرد از بیم گور بیچاره

که به شیران شرزه اش دعوی ست

گرسنه خفته ، چشم سیرانند

ایمن از ننگ قید و بی قیدی

لوح هستی خویش شسته ز خویش

و ز لباس زر افتخاری نه

گر بود خشک پاره می نوشند

پای را باد قوت رفتار

غم کاه خرش کجا بودی

بی جو و کاه هست ره پیمای

ندود هر طرف پی جو و کاه

خس و خارند در ره سیلاب

کند از جایشان به نیم نهیب

غیر از آن جملهٔ سبزهٔ لب جوست

لیک تا جوی از آب دارد نم

گلخنی را شود متاع سرای

نشدی شعله سیه دودی

بخت سبزش نمی نمود گریز

پیش عقلش زیاده راهی نیست

که اسیران نعمت و نازند

فارغ از کیسهٔ پر و خالی ست

عاقلان بنگرند لیک از دور

در کمی گاه و گه در افزونی ست

بالغان دیده دگر دارند

چشم سر خلعت برون بیند

چشم سر قول بیند و کردار

دیده سر برون گل نگرد

کم از این چشم نقش دل بین هست

ریش و دستار و وضع شاعر بین

از همه شاعرانش بگزینند

پهلوی خویشتن نشانندش

آفرینها شود نثار بیانش

که ورقها بدان بیارایند

نیست جز ظلم بر قلم کردن

بر مداد و ورق ستم باشد

وضع هر شیء بود به غیر محل

ضدعدل است و آن روا نبود

فارق معنی حق و باطل

جا کنم با هزار عقد ل

بر سر صف نهد بساط هنر

که بود مهزل هر انجمنی

در نطق مرا فراز کند

برود در صف سخن تا صدر

جای گوهر دهد به مهره خر

بود ظلم و چه ظلم ، ظلم صریح

منع ننمود طبع دادگرت

غیر بیرون انجمن بودی

کی تغافل نمودی انصافت

بر دل این نیشتر شکستم و رفت

که کند خیر او در آینده