بود چون یوسف و برادر و چاه

عاقبت گنج بود و بر خوردن

وآن بها کردنش به هژده درم

و او ز هژده هزار عالم بیش

بود هژده هزار عالم راست

کار محنت به جان رسید او را

بر سپهر شرف خور و مه شد

نه گدایان شدند بر درِ او

نه کلاه آمد آن هلاک او را

نه همه چاه یوسف آمد آن

چاه جاهست چون خدای دهد

به غلامی خرید و شد هندوش

خواجه آمد درم خریدهٔ او

بنده پنداشت پادشاه آمد

وین شرف چیست، لطف بار خدای

آدم آنجا رود کمر بندد

آبِ ابلیس خاکسار شود

لشکر آورد و مکه را بگشاد

منهزم رفت و شاه باز آمد

خود ز سیر آفتاب را چه زیان

تا عزیزش نکرد جلوه نکرد

قمر اندر سفر گرفت کمال

کاب روی فرشتگان کاهد

چون شرنگ ار چه بد شکر گردد

کی ز دور زمانه گیرد گرد

قفس ریش دشمنش پر تیز

کرد شیر گرسنه را برده

بستد از بیوراسب ملک نیا

خویشی کهنه را به دولت نو

کشت دارای ابن دارا را

آنچه شیرویه کرد با پرویز

هرکه من عزّ بزّ برِ خود خواند

ملک شمشیر ملک پاینده است

ملک میراث و ملک تیغ به هم

تا عدو را غذای کرمان کرد

بوده داد و دهش ره آوردیش

ور چو دی رفت چون بهار آمد

دیدهٔ ملک و دینش باز نشد

متهوّر چه پادشا باشد

وز تهوّر سپاه دارد ملک

روی آرامش و صلاح ندید

در یکی تن یکی دل از دوبهست

روزگار از دو پیل پهلوسای

چرخ را خسرو آفتابی بس

خانه ای را که دواست کدبانو

به دو کدبانوست نارفته

به یکی هرّه بر دو کرّه نشین

یا چو سیماب و آفتاب شمر

همچو شمع آتشین کلاه آمد

مرد دون را ز مرد دین داند

ناقد چوب و عود دان آتش

او شناسد که اصل دولت کیست

غیث را باز داند از طوفان

نام بهرام نحس اصغر بود

سعد اکبر نهاد چرخش نام

دامنِ بخت و آستینِ امید

دین و دولت بدو عیان گشته

ملک میراث و تیغ حیدروار

ماهی از تابه کی شکار کند

جان نگهداشت از خردمندی

دُرِ دریا ز چوب فلک بهست

آرزو در کنار ملک نهاد

جامهٔ شرع را طراز آورد

خاک را مال و آب را مُل کرد

شاه رفت و شهنشه آمد باز

من چو فالی زدم چنین باشد

ورنه بر درگهش دو سگ باشد

اهل چین را ندانی از سترنگ

جسمها مرده روح نامانده

شه که حق پرورد چنین باشد

از پی ملکت همه آفاق

تا بدانی که نیک داند چرخ

زانکه دانست کیست در خور ملک

از تو پرسم نکو نکرده ست این

بخت گفتش ز تخت خود بر خور

گور با شیر گشت همخانه

گنج شک خالی آمد از گنجشک

کرده خوش چاردست و پای دراز

ظلم ازو رفته در شکر خوابست

بخت ربّی و ربّک اللّٰه گفت

ظفر آمد به خدمت مردیش

با سه حرفند از اوّل نامش

چون سه حرفست بر دو عالم شاه

چون دو حرفست از کرانهٔ نام

بر دو گیتی شرف بدین دارد

نه بقا بددلش کند نه زوال

زان نترسد همی ز مرگ و نیاز

تو جهان بخش و بر جهان بخشای

ضاعف اللّٰه ملکه عدلش

گفت پس لا اله الّا اللّٰه

در زمان ز آسیا گیا روید

صدقهٔ جان و زندگانی را

خشم چون آسیاست سرگردان

آسیاوار با فغان و خروش

ملک محمود و خاندان رسول

آن ز بت سومنات را پرداخت

شد ز محمود وز محمّد پاک

در نیامی دو تیغ بد باشد

شیر و شمشیر چیست شاه دلیر

خاک و خویشی او چو باد هواست

مادر ملک از آن عقیم بود

که چنین است ملک را میعاد

دست او پای ظلم را بشکست

می کشد دامن شرف در پای

لشکر فتح و نصر در صف او

شربت مهر شاه دین افروز

عرف او ظرف و حسن حورالعین

ملک آباد را چو مستِ خراب

عدل بیدار شد ز دولت او

فضل او همچو عمر جان خواهست

فخر و عار قضا ز خلعت اوست

لعبت دیده نسخت سخنش

در جهان جود او چو عذب زلال

پیش حکمش تهی دویست حذر

به همه جا رسیده طوبی وار

دست چون چشم نرگس از زر و سیم

یاد مشک خطا خطا باشد

نعمتش هم چنو فزاینده ست

تاج منّت نهاد بر سرِ او

دست بر چرخ کرد و ماه گرفت

خلد گشت از وجود او موجود

رمل و نمل اندکست با مالش

تاج بخشد به دوستان در بزم

نه زر او نه جان دشمن بند

شوره را همچو گُلبن آب دهد

چون دل و صیتش ایچ پای آور

عدل او چشم ظلم را دوزد

ظلم را گوشمال شد عدلش

سیم بازار گرد را بازار

نه چو شاهان عصر خواسته خواه

خوان مر او را تو مور و مار نه میر

بازوی ملک را قوی نیروست

محتلم گشته فتنهٔ عنّین

اِلف داده میان آتش و آب

آفت جغد و کرکس آمد و بس

جغد غزنی به چین و روم پرید

نافهٔ مشک شد گل از بادش

دلش اندر میان چشم آید

گرگ با میش دوستگانی خوار

عدل او دایهٔ ضعیفانست

عدل او بر دعای مظلومان

تیرماهِ جهان بهار شود

بوم در بومش ایچ بام ندید

ملک را پای داری او دادست

ملک از داد هیچ نشکیبد

دد بُوَد دد نه پارسا باشد

بذل او قهرمان دولت اوست

بذل بی عدل پای را تبرست

میوهٔ ملک را چو ماه بُوَد

خاک غزنین شدست روغن خوی

چون نهانخانهٔ دل و جانش

از پی فرّ و کلّ و زیب گلش

بیت معمور را نشان شد این

دل فراخان تنگ دستان را

خود چه سلطان که آدمی نبود

گرگ را گوسفندی آموزد

دیدهٔ شیر گور کور کند

دولت راست راستکان راست

زرع باشد ولی درو نبود

تیغ را سبز جامه کرد از رنگ

چوب منبر ز خطبهٔ او جان

گوهر چتر او به جای شهاب

دشمنان ماند از فَزَع دربند

بوسه آلود چرخ شد راهش

بوسه جایی شدست ره گذرش

خاکِ درگاه او هلال هلال

زو وفاقش همیشه راست پیند

بخشش او ز هر دو باشد بیش

وز پی زینت جمال جلال

خاک روب آسمان ز درگه او

جان باطن شعار ظاهر او

در برو بر درند نیک و بدش

چون بیفتد زمانه برکند او

سهم از پوزبند شیرانست

در عطا سخت مهر و سست مهار

خاطرش ناقد کریم و لئیم

باعث حزم او مشیّد جای

از صلیل و صریر تیغ و قلم

مرده گردد ز جودِ او زنده

چون شکوفه ست در جوانی پیر

زردی رخ گوای درد دلست

سال پیمودگان چنو شاهی

بنده شد دهرش از بُن دندان

ظلم را سه طلاق باین داد

که همی خدمتش بنگذارد

مرحبا زان سپهر قلعه گشای

پای او بر دماغ قاف بُوَد

اشهب تیز سیر پیکان کوش

که به تگ زو برد همه تشویر

بدمد گاه روز وقت بهار

که بر اعداش خاک می بارد

از سران سران به پای و به دم

شنه و شانه را چو گرد و چو رعد

اسب او کشتیست هامون بُر

اسب او کشتیست دریاکش

سوی بالا ز شیب همچو شرر

کوه را با زمین کند هموار

که کسی زو گریخت نتواند

چشم بد دور زان دو چشم نکو

پرش او به دست و پای بُوَد

که سپر پشت بود و خنجر گوش

بر زر جعفری کند ناورد

دمش از قُبلهٔ زمین آزاد

روی گردون کند چو پشت صدف

کوه ازو پر پشیزهٔ ماهی

سایهٔ او برو همی پیشی

کاربندان آسمان حیران

سوی بالا دونده همچو خیال

سایل او هم اندرو نرسد

سفر راه کهکشان به دو جو

تا ابد هم چنانش خواهد بود

تا برویست شهریار سوار