128
قصیدهٔ شمارهٔ ۹
حکیمان را چه می گویند چرخ پیر و دوران ها
به سیر اندر ز حکمت بر زبان مهر و آبان ها
خزان گوید به سرماها همین دستان دی و بهمن
که گویدشان همی بی شک به گرماها حزیران ها
به قول چرخ گردان بر زبان باد نوروزی
حریر سبز در پوشند بستان و بیابان ها
درخت بارور فرزند زاید بی شمار و مر
در آویزند فرزندان بسیارش ز پستان ها
فراز آیند از هر سو بسی مرغان گوناگون
پدید آرند هر فوجی به لونی دیگر الحان ها
به سان پر ستاره آسمان گردد سحرگاهان
ز سبزهٔ آب دار و سرخ گل وز لاله بستان ها
به گفتار که بیرون آورد چندان خز و دیبا
درخت مفلس و صحرای بیچاره ز پنهان ها؟
نداند باغ ویران جز زبان باد نوروزی
به قول او کند ایدون همی آباد ویران ها
چو از برج حمل خورشید اشارت کرد زی صحرا
به فرمانش به صحرا بر مطرا گشت خلقان ها
نگون سار ایستاده مر درختان را یکی بینی
دهان هاشان روان در خاک بر کردار ثعبان ها
درختان را بهاران کار بندانند و تابستان
ولیکن شان نفرماید جز آسایش زمستان ها
به قول ماه دی آبی که یازان باشد و لاغر
بیاساید شب و روز و بر آماسد چو سندان ها
که گوید گور و آهو را که جفت آنگاه بایدتان
همی جستن که زادن تان نباشد جز به نیسان ها؟
در آویزد همی هر یک بدین گفتارها زینها
صلاح خویش را گوئی به چنگ خویش و دندان ها
چرا واقف شدند اینها بر این اسرار و، ای غافل،
نگشته ستی تو واقف بر چنین پوشیده فرمان ها؟
بدین دهر فریبنده چرا غره شدی خیره؟
ندانستی که بسیار است او را مکر و دستان ها؟
نجوید جز که شیرین جان فرزندانش این جانی
ندارد سود با تیغش نه جوشن ها نه خفتان ها
همی گوید به فعل خویش هر کس را ز ما دایم
که «من همچون تو، ای بیهوش، دیده ستم فراوان ها
اگر با تو نمی دانی چه خواهم کرد، نندیشی
که امسال آن کنم با تو که کردم پار با آنها؟
همی بینی که روز و شب همی گردی به ناکامت
به پیش حادثات من چو گوئی پیش چوگان ها
ز میدان های عمر خویش بگذشتی و می دانی
که هرگز باز نائی تو سوی این شهره میدان ها
که آراید، چه گوئی، هر شبی این سبز گنبد را
بدین نو رسته نرگس ها و زراندود پیکان ها؟
اگر بیدار و هشیاری و گوشت سوی من داری
بیاموزم تو را یک یک زبان چرخ و دوران ها
همی گویند کاین کهسارهای محکم و عالی
نرسته ستند در عالم مگر کز نرم باران ها
زمین کو مایهٔ تنهاست دانا را همی گوید
که اصلی هست جان ها را که سوی او شود جان ها
به تاریکی دهد مژده همیشه روشنائی مان
که از دشوارها هرگز نباشد خالی آسان ها
به مال و قوت دنیا مشو غره چو دانستی
که روزی آهوان بودند آن پرآرد انبان ها
وگر دشواریی بینی مشو نومید از آسانی
که از سرگین همی روید چنین خوش بوی ریحان ها
چهارت بند بینم کرده اندر هفتمین زندان
چرا ترسی اگر از بند بجهانند و زندان ها؟
در این صندوق ساعت عمرها را دهر بی رحمت
همی برما بپیماید بدین گردنده پنگان ها
ز عمر این جهانی هر که حق خویش بستاند
برون باید شدنش از زیر این پیروزه ایوان ها
چو زین منزلگه کم بیشها بیرون شود زان پس
نیابد راه سوی او زیادت ها و نقصان ها
در این الفنج گه جویند زاد خویش بیداران
که هم زادست بر خوان ها و هم مال است در کان ها
بماند تشنه و درویش و بیمار آنکه نلفنجد
در این ایام الفغدن شراب و مال و درمان ها
که را ناید گران امروز رفتن بر ره طاعت
گران آید مر آن کس را به روز حشر میزان ها
به نعمت ها رسند آنها که ورزیدند نیکی ها
به شدتها رسند آنها که بشکستند پیمان ها
خداوند جهان باتش بسوزد بد فعالان را
برین قایم شده است اندر جهان بسیار برهان ها
ازیرا ما خداوند درختانیم و سوی ما
سزای سوختن گشتند بد گوهر مغیلان ها
بدی با جهل یارانند، هر کو بد کنش باشد
نپرهیزد زبد گرچه مقر آید به فرقان ها
نبینی حرص این جهال بر کردار بد زان پس
که پیوسته همی درند بر منبر گریبان ها
به زیر قول چون مبرم نگر فعل چو نشترشان
به سان نامه های زشت زیر خوب عنوان ها
ز بهتان گویدت پرهیز کن وانگه به طمع خود
بگوید صد هزاران بر خدای خویش بهتان ها
اگر یک دم به خوان خوانی مرورا، مژده ور گردد
به خوانی در بهشت عدن پر حلوا و بریان ها
به باغی در که مرغان از درختانش به پیش تو
فرود افتد چو بریان شکم آگنده بر خوان ها
چنین باغی نشاید جز که مر خوارزمیانی را
که بردارند بر پشت و به گردن بار کپان ها
چنین چو گفتی ای حجت که بر جهال این امت
فرو بارد ز خشم تو همی اندوه طوفان ها؟
بر این دیوان اگر نفرین کنی شاید که ایشان را
همی هر روز پرگردد به نفرین تو دیوان ها