آزرده کرد کژدم غربت جگر مرا

در حال خویشتن چو همی ژرف بنگرم

گویم: چرا نشانهٔ تیر زمانه کرد

گر در کمال فضل بود مرد را خطر

گر بر قیاس فضل بگشتی مدار چرخ

نی نی که چرخ و دهر ندانند قدر فضل

«دانش به از ضیاع و به از جاه و مال و ملک»

با خاطر منور روشنتر از قمر

با لشکر زمانه و با تیغ تیز دهر

گر من اسیر مال شوم همچو این و آن

اندیشه مر مرا شجر خوب برور است

گر بایدت همی که ببینی مرا تمام

منگر بدین ضعیف تنم زانکه در سخن

هر چند مسکنم به زمین است، روز و شب

گیتی سرای رهگذران است ای پسر

از هر چه حاجت است بدو بنده را، خدای

شکر آن خدای را که سوی علم و دین خود

اندر جهان به دوستی خاندان حق

وز دیدن و شنیدن دانش یله نکرد

گر من در این سرای نبینم در آن سرای

ای ناکس و نفایه تن من در این جهان

من دوستدار خویش گمان بردمت همی

بر من تو کینه ور شدی و دام ساختی

تا مر مرا تو غافل و ایمن بیافتی

گر رحمت خدای نبودی و فضل او

اکنون که شد درست که تو دشمن منی

خواب و خور است کار توای بی خرد جسد

کار خر است سوی خردمند خواب و خور

من با تو ای جسد ننشینم در این سرای

آنجا هنر به کار و فضایل، نه خواب و خور

چون پیش من خلایق رفتند بی شمار

روزی به پر طاعت از این گنبد بلند

هرکس همی حذر ز قضا و قدر کند

نام قضا خرد کن و نام قدر سخن

واکنون که عقل و نفس سخن گوی خود منم

ای گشته خوش دلت ز قضا و قدر به نام

قول رسول حق چو درختی است بارور

چون برگ خوار گشتی اگر گاو نیستی؟

ای آنکه دین تو بخریدم به جان خویش

دانم که نیست جز که به سوی توای خدا

گر جز رضای توست غرض مر مرا ز عمر

واندر رضای خویش تو، یارب، به دو جهان

همچون پدر به حق تو سخن گوی و زهد ورز

گوئی که حجتی تو و نالی به راه من