چنین گفت موبد که یک روز شاه

بیاویخت تاج از بر تخت عاج

همه کاخ پر موبد و مرزبان

چنین آگهی یافت شاه جهان

که آمد فرستادهٔ شاه هند

شتروار بارست با او هزار

همانگه چو بشنید بیدار شاه

چو آمد بر شهریار بزرگ

برسم بزرگان نیایش گرفت

گهرکرد بسیار پیشش نثار

بیاراسته چتر هندی به زر

سر بار بگشاد در بارگاه

فراوان ببار اندرون سیم و زر

ز یاقوت والماس وز تیغ هند

ز چیزی که خیزد ز قنوج و رای

ببردند یک سر همه پیش تخت

ز چیزی که برد اندران رای رنج

بیاورد پس نامه ای بر پرند

یکی تخت شطرنج کرده به رنج

بیاورد پیغام هندی ز رای

کسی کو بدانش برد رنج بیش

نهند و ز هر گونه رای آورند

بدانند هرمهره ای را به نام

پیاده بدانند و پیل و سپاه

گراین نغز بازی به جای آورند

همان باژ و ساوی که فرمودشاه

وگر نامداران ایران گروه

چو با دانش ما ندارند تاو

همان باژ باید پذیرفت نیز

دل و گوش کسری بگوینده داد

نهادند شطرنج نزدیک شاه

ز تختش یکی مهره از عاج بود

بپرسید ازو شاه پیروزبخت

چنین داد پاسخ که ای شهریار

ببینی چویابی به بازیش راه

بدو گفت یک هفته ما را زمان

یکی خرم ایوان بپرداختند

رد وموبدان نماینده راه

نهادند پس تخت شطرنج پیش

بجستند و هر گونه ای ساختند

یکی گفت وپرسید و دیگر شنید

برفتند یکسر پرآژنگ چهر

ورا زان سخن نیک ناکام دید

به کسری چنین گفت کای پادشا

من این نغز بازی به جای آورم

بدو گفت شاه این سخن کارتست

کنون رای قنوج گوید که شاه

شکست بزرگ است بر موبدان

بیاورد شطرنج بوزرجمهر

همی جست بازی چپ و دست راست

به یک روز و یک شب چو بازیش یافت

بدو گفت کای شاه پیروزبخت

به خوبی همه بازی آمد به جای

فرستادهٔ شاه را پیش خواه

شهنشاه باید که بیند نخست

ز گفتار او شاد شد شهریار

بفرمود تا موبدان و ردان

فرستاده رای را پیش خواند

بدو گفت گوینده بوزرجمهر

ازین مهرها رای با توچه گفت

چنین داد پاسخ که فرخنده رای

مرا گفت کین مهرهٔ ساج و عاج

بگویش که با موبد و رای زن

گر این نغز بازی به جای آورند

همین بدره و برده و باژ و ساو

و گر شاه و فرزانگان این به جای

وگر شاه وفرزانگان این بجای

نباید که خواهد ز ما باژ و گنج

چو بیند دل و رای باریک ما

برتخت آن شاه بیداربخت

چنین گفت با موبدان و ردان

همه گوش دارید گفتار اوی

بیاراست دانا یکی رزمگاه

چپ و راست صف برکشیده سوار

هشیوار دستور در پیش شاه

مبارز که اسب افگند بر دو روی

وزو برتر اسبان جنگی به پای

چو بوزرجمهر آن سپه را براند

غمی شد فرستادهٔ هند سخت

شگفت اندرو مرد جادو بماند

که این تخت شطرنج هرگز ندید

چگونه فراز آمدش رای این

چنان گشت کسری ز بوزرجمهر

یکی جام فرمود پس شهریار

یکی بدره دینار واسبی به زین

بشد مرد دانا به آرام خویش

به شطرنج و اندیشهٔ هندوان

خرد بادل روشن انباز کرد

دومهره بفرمود کردن ز عاج

یکی رزمگه ساخت شطرنج وار

دولشکر ببخشید بر هشت بهر

زمین وار لشکر گهی چارسوی

کم و بیش دارند هر دو به هم

به فرمان ایشان سپاه از دو روی

یکی را چوتنها بگیرد دو تن

به هرجای پیش وپس اندر سپاه

همی این بران آن برین برگذشت

برین گونه تا بر که بودی شکن

بدین سان که گفتم بیاراست نرد

وزان رفتن شاه برترمنش

ز نیروی و فرمان و جنگ سپاه

دل شاه ایران ازو خیره ماند

همی گفت کای مرد روشن روان

بفرمود تا ساروان دو هزار

ز باری که خیزد ز روم و ز چین

ز گنج شهنشاه کردند بار

چوشد بارهای شتر ساخته

فرستادهٔ رای را پیش خواند

یکی نامه بنوشت نزدیک اوی

سر نامه کرد آفرین بزرگ

دگر گفت کای نامور شاه هند

رسیداین فرستادهٔ رای زن

همان تخت شطرنج و پیغام رای

ز دانای هندی زمان خواستیم

بسی رای زد موبد پاک رای

کنون آمد این موبد هوشمند

شتروار بار گران دو هزار

نهادیم برجای شطرنج نرد

برهمن فر وان بود پاک رای

ز چیزی که دید این فرستاده رنج

ورای دون کجا رای با راهنمای

شتروار باید که هم زین شمار

کند بار همراه با بار ما

چوخورشید رخشنده شد بر سپهر

چو آمد ز ایران به نزدیک رای

ابا بار با نامه وتخت نرد

چو آمد به نزدیکی تخت اوی

فراوانش بستود بر پهلوی

ز شطرنج وز راه وز رنج رای

پیام شهنشاه با او بگفت

بگفت آن کجا دید پاینده مرد

ز بازی و از مهره و رای شاه

به نامه دورن آنچه کردست یاد

ز گفتار اوشد رخ شاه زرد

بیامد یکی نامور کدخدای

یکی خرم ایوان بیاراستند

زمان خواست پس نامور هفت روز

به کشور ز پیران شایسته مرد

به یک هفته آنکس که بد تیزویر

همی بازجستند بازی نرد

بهشتم چنین گفت موبد به رای

مگر با روان یار گردد خرد

بیامد نهم روز بوزرجمهر

که کسری نفرمود ما را درنگ

بشد موبدان را ازان دل دژم

بزرگان دانا به یک سو شدند

چو آن دید بنشست بوزرجمهر

بگسترد پیش اندرون تخت نرد

سپهدار بنمود و جنگ سپاه

ازو خیره شد رای با رای زن

همه مهتران آفرین خواندند

ز هر دانشی زو بپرسید رای

خروشی برآمد ز دانندگان

که اینت سخنگوی داننده مرد

بیاورد زان پس شتر دو هزار

ز عود و ز عنبر ز کافور و زر

ابا باژ یکساله از پیشگاه

یکی افسری خواست از گنج رای

بدو داد وچند آفرین کرد نیز

شتر دو ازار آنک از پیش برد

یکی کاروان بد که کس پیش ازان

بیامد ز قنوج بوزرجمهر

دلی شاد با نامه شاه هند

که رای و بزرگان گوایی دهند

که چون شاه نوشین روان کس ندید

نه کس دانشی تر ز دستور اوی

فرستاده شد باژ یک ساله پیش

ز باژی که پیمان نهادیم نیز

چو آگاهی آمد ز دانا به شاه

ازان آگهی شاد شد شهریار

ز شهر و ز لشکر خبیره شدند

به شهر اندر آمد چنان ارجمند

به ایوان چو آمد به نزدیک تخت

ببر در گرفتش جهاندار شاه

بگفت آنک جا رفت بوزرجمهر

پس آن نامه رای پیروزبخت

بفرمود تا یزدگرد دبیر

چو آن نامه رای هندی بخواند

هم از دانش و رای بوزرجمهر

چنین گفت کسری که یزدان سپاس

مهان تاج وتخت مرا بنده اند

شگفتی تر از کار بوزرجمهر

سپاس از خداوند خورشید وماه

برین داستان برسخن ساختم