یکی پیر بد پهلوانی سخن

چنین گوید از دفتر پهلوان

که آن چیست کز کردگار جهان

بدان آرزو نیز پاسخ دهد

یکی دست برداشته به آسمان

نیابد بخواهش همه آرزو

به موبد چنین گفت پیروز شاه

کزان آرزو دل پراز خون شود

بپرسید نیکی کرا درخورست

چنین داد پاسخ که هرکس که گنج

نبخشد نباشد سزاوار تخت

ز هستی وبخشش بود مرد مه

بگفت ش خرد راکه بنیاد چیست

چنین داد پاسخ که داناست شاد

برسید دانش کرا سودمند

چنین داد پاسخ که هر کو خرد

ز بیشی خرد را بود سودمند

بگفت ش که دانش به از فر شاه

چنین داد پاسخ که دانا بفر

خرد باید و نام و فرو نژاد

چنین گفت زان پس که زیبای تخت

چنین داد پاسخ که یاری نخست

دگر بخشش و دانش و رسم گاه

ششم نیز کانرا دهد مهتری

به هفتم که از نیک و بد درجهان

چوفر و خرد دارد و دین و بخت

بهشتم که دشمن بداند ز دوست

نماند پس ازمرگ او نام زشت

بپرسیدش از داد و خردک منش

چنین داد پاسخ که آز و نیاز

هرآنکس که بیشی کند آرزوی

وگر سفلگی برگزید او ز رنج

چو بیچاره دیوی بود دیرساز

بپرسید و گفتا که چندست و چیست

دگر بهر ازو گنج و تاجست و نام

چنین داد پاسخ که دانا سخن

نخستین سخن گفتن سودمند

دگر آنک پیمان سخن خواستن

که چندان سراید که آید به کار

سه دیگر سخنگوی هنگام جوی

چهارم که دانا دلارای خواند

که پیوسته گوید سراسر سخن

به پنجم که باشد سخنگوی گرم

سخن چون یک اندر دگر بافتی

بپرسید چندی که آموختی

چنین گفت کز هرک آموختم

همی پرسم از ناسزایان سخن

بدانش نگر دور باش از گناه

بپرسید کس را از آموختن

که نیزش ز دانا بباید شنید

چنین داد پاسخ که از گنج سیر

در دانش از گنج نامی ترست

سخن ماند از ما همی یادگار

بپرسید دانا شود مرد پیر

چنین داد پاسخ که دانای پیر

بر ابله جوانی گزینی رواست

بپرسید کز تخت شاهنشهان

کنون نامشان بیش یاد آوریم

چنین داد پاسخ که در دل نبود

بشمشیر و داد این جهان داشتن

بپرسید با هر کسی پیش ازین

سبک دارد اکنون نگوید سخن

چنین داد پاسخ که گفتاربس

بپرسید هنگام شاهان نماز

شما را ستایش فزونست ازان

چنین داد پاسخ که یزدان پاک

فلک را گزارنده او کند

گر این بنده آن را نداند بها

بپرسید تا توشدی شهریار

کزان مر تو را دانش افزون شدست

چنین داد پاسخ که از کردگار

کسی پیش من برفزونی نجست

زبون بود بدخواه در جنگ من

بپرسید درجنگ خاور بدی

چو با باختر ساختی ساز جنگ

چنین داد پاسخ که مرد جوان

هرآنگه که سال اندر آید بشست

سپاس از جهاندار پروردگار

که روز جوانی هنر داشتیم

کنون روز پیروی بدانندگی

جهان زیر آیین و فرهنگ ماست

بدو گفت شاهان پیشین دراز

شما را سخن کمتر و داد بیش

چنین داد پاسخ که هرشهریار

ندارد تن خویش با رنج و درد

بپرسید شادان دل شهریار

چنین داد پاسخ که بیم گزند

بدو گفت شاهان پیشین ز بزم

چنین داد پاسخ که ایشان ز جام

مرا نام بر جام چیره شدست

بپرسید هرکس که شاهان بدند

بدارو و درمان و کار پزشک

چنین داد پاسخ که تن بی زمان

بجایست دارو نیاید به کار

چو هنگامه رفتن آمد فراز

بپرسید چندان ستایش کنند

زمانی نباشد بدان شادمان

چنین داد پاسخ که اندیشه نیست

بترسم که هرکو ستایش کند

ستایش نشاید فزون زآنک هست

بدو گفت شادی ز فرزند چیست

چنین داد پاسخ که هرکو جهان

چوفرزند باشد بیابد مزه

وگر بگذرد کم بود درد اوی

بپرسد که گیتی تن آسان کراست

چنین داد پاسخ که یزدان پرست

فزونی نجوید تن آسان شود

دگر آنک گفتی ز کردار نیک

ز گیتی زبونتر مر آن را شناس

بپرسید کان کس که بد کرد و مرد

هران کس که نیکی کند بگذرد

چه باید همی نیکویی را ستود

چنین داد پاسخ که کردار نیک

نمرد آنک او نیک کردار مرد

وزان کس که ماند همی نام بد

نیاسود هرکس کزو باز ماند

بپرسد چه کارست برتر ز مرگ

چنین داد پاسخ کزین تیره خاک

هرآنکس که در بیم و اندوه زیست

بپرسد کزین دو گرانتر کدام

چنین داد پاسخ که هم سنگ کوه

چه بیمست اگر بیم اندوه نیست

بپرسید کزما که با گنج تر

بپرسید کهو کدامست زشت

چنین داد پاسخ که زنرا که شرم

ز مردان بتر آنک نادان بود

بگرود به یزدان وتن پرگناه

بپرسید مردم کدامست راست

چنین گفت کانکو بسود و زیان

بپرسید کزو خو چه نیکوترست

چنین داد پاسخ که چون بردبار

نه آن کز پی سودمندی کند

چو رادی که پاداش رادی نجست

سه دیگر چو کوشایی ایزدی

بپرسید در دل هراس از چه بیش

بپرسید بخشش کدامست به

چنین داد پاسخ کز ارزانیان

بپرسید موبد ز کار جهان

که آیین کژ بینم و نا پسند

چنین داد پاسخ که زین چرخ پیر

بزرگست و داننده و برترست

بد آیین مشو دور باش از پسند

بد و نیک از او دان کش انباز نیست

چوگوید بباش آنچ گوید بدست

بپرسید کز درد بر کیست رنج

چنین داد پاسخ که این پوده پوست

چوپالود زو جان ندارد خرد

بپرسید موبد ز پرهیز و گفت

چنین داد پاسخ که آز و نیاز

تو از آز باشی همیشه به رنج

بپرسید کز شهریاران که بیش

چنین داد پاسخ که آن پادشا

ز دادار دارنده دارد سپاس

پرامید دارد دل نیک مرد

سپه را بیاراید از گنج خویش

سخن پرسد از بخردان جهان

بپرسید کار پرستش بچیست

چنین داد پاسخ که تاریک خوی

نخست آنک داند که هست و یکیست

ازو دارد از کار نیکی سپاس

هراس تو آنگه که جویی گزند

وگر نیک دل باشی و راه جوی

وگر بدکنش باشی و بد تنه

مباش ایچ گستاخ با این جهان

گراینده باشی بکردار دین

خرد را کنی با دل آموزگار

همان نیز یاد گنهکار مرد

غم آن جهان از پی این جهان

نشستنت همواره با بخردان

گراینده بادی به فرهنگ و رای

از اندازه بر نگذرانی سخن

نگرداندت رامش و رود مست

بپیچی دل از هرچ نابودنیست

نداری دریغ آنچه داری ز دوست

اگر دوست با دوست گیرد شمار

چو با مرد بدخواه باشد نشست

چو جوید کسی راه بایستگی

نباید زبان از هنر چیره تر

نداند کسی را بزرگی بچیز

اگر بدگمانی گشاید زبان

ازان پس چو سستی گمانی برد

تو پاسخ مر او را باندازه گوی

به آزرم اگر بفگنی سوی خویش

چو بیکار باشی مشو رامشی

ز هرکار کردن تو را ننگ نیست

به نیکی بهر کار کوشا بود

به کاری نیازد که فرجام اوی

ببخشاید از درد بر مستمند

خردمند کو دل کند بردبار

بداند که چندست با او هنر

گر افزون ازان دوست بستایدش

همان مرد ایزد ندارد به رنج

پرستش کند پیشه و راستی

برین برگ واین شاخها آخت دست

همانست رای و همینست راه

اگر دادگر باشدی شهریار

چنان هم که از داد نوشین روان