بدو نیک روزی سرآید همی

شود کار گیتیت یکسر دراز

اگر در میان دم اژدهاست

سرای سپنجی چه پهن و چه تنگ

بگیتی ز کس نشنود آفرین

بدو بر شود تیره روشن چراغ

سرش سوی پستی گراید نخست

همه جای ترسست و تیمار و باک

ز گیتی بی آزاری اندر خورد

گرین دو نیابی روان کاستی

ز رنج تن آید برفتن نیاز

در گنج رازش ندارد کلید

همان خورده یک روز بگزایدت

وزو بر سرت نیز پیغاره نیست

سزد گرد بدیگر سخن ننگری

چه در آز پیچی چه اندر نیاز

چه پیچی تو زان جای نوشین روان

که از آز کاهد همی آبروی

همیشه برنج از پی آز بود

که رستم برو کرد گیتی سیاه

بننگ از کیان شد سرش ناپدید

ابا کاردانان هشیاردل

قراخان و چون شیده و گرسیون

گذشته سخنها همه کرد یاد

مرا گشت خورشید و تابنده ماه

عنان مرا برنتابید کس

نبد دست ایران بتوران دراز

از ایران بیازند بر جان من

گوزن اندر آمد ببالین شیر

وگرنه برآرند زین مرز دود

سراسر فرستادگان گسترم

کمربستگان از در کارزار

بسازیم هر سو یکی رزمگاه

نهادند با گفت سالار خویش

زدن کوس شاهی بران پهن دشت

شب و روز نسودن از تاختن

چه با گیو و با رستم آویختن

همه تیغ کین آب داده به زهر

برافروخت از بخت و شادی نمود

بکرد آفرینی برسم ردان

سخنهای بایسته چندی براند

بنزدیک فغفور و شاه ختن

بهر نامداری و هر مهتری

ز بیژن بدان گونه دل تنگ داشت

ز هر کشوری شد سپاه انجمن

چنان شد که کس روز روشن ندید

بشهر اندر آورد یکسر گله

پدر بر پسر بر همی داشت راز

شب و روز دینار دادن گرفت

بدان بی نیازی شد از خواسته

همه رزم جویان سازنده کار

ز گردان جنگی برآورده سر

سپردم ترا راه خوارزم ساز

همیشه کمربستهٔ رزم باش

بفرمود تا کرد پیران گزین

ممان رخت و مه تخت سالار نو

سخن جز بجنگ و بکینه مگوی

ابر هر دوان کرده باشد ستم

یکی پیر و باهوش و دیگر جوان

برام پیر و جوان بر شتاب

خروشان بکردار غرنده میغ

که آمد ز توران بایران سپاه

ز کینه نیاید شب و روز خواب

ز هر سو فرستاد لشکر بجنگ

که تابد مگر سوی ایران عنان

بجیحون همی کرد خواهد گذار

ز جیحون بگردون برآورد گرد

ز بانگ تبیره نیابند خواب

تو گویی برآید همی دل ز جای

هژبر دلاور نیاید براه

سپاهی فرستاد با او نه خرد

کمربسته رفت از در کارزار

کز آتش ستاند بشمشیر دل

که با جنگ ایشان شود کوه پست

پراندیشه بنشست شاه جهان

من ایدون شنیدستم از موبدان

ز خورشید ایرانش آید گزند

ز سوراخ پیچان شود سوی چوب

بگردد برو پادشاهی و تخت

شنیده سخن پیش ایشان براند

بزرگان فرزانه و رزم ساز

چو شیدوش و فرهاد و رهام نیو

فریبرز و شاپور شیر دمان

چو گرگین چون زنگه و گژدهم

که بودند شاه جهان را رمه

که ترکان همی رزم جویند و گاه

بباید بسیچید ما را بجنگ

دمیدند و بستند رویینه خم

بیاراستند از بر پیل گاه

زمین را تو گفتی براندود نیل

دلیران لشکر بسان پلنگ

ز گردان چو دریای جوشان زمین

که ای پهلوانان ایران سپاه

نباید که یابد بخانه شکیب

سواران جنگی گزیده گوان

بسیچیدهٔ جنگ شیر ژیان

ز دشت سواران نیزه گزار

نیاید نبیند بسر بر کلاه

فرستاده با نامه شهریار

بجنبید در پادشاهی سپاه

زگیتی بر آمد سراسر خروش

ز هر سوی برخاست آوای کوس

نهادند سر سوی درگاه شاه

سپه را درم دادن آغاز کرد

بسر بر نهادند گوهر کلاه

شدند انجمن لشکری همگروه

وزیشان دل شاه پرداخته

سواران شمشیر زن سی هزار

بدو گفت کای نامبردار گرد

بهندوستان اندر آور سپاه

چو گردد ترا تاج و تخت و نگین

ببشخور آید پلنگ و بره

کسی کو بخواهد ز لشکر گزین

بکشمیر و کابل فزون زین مپای

نیابد همی خورد و آرام و خواب

بدو گفت کای گرد خسرو نژاد

گزین کن ز گردان لشکر گروه

ببر تا برآری ز دشمن دمار

دمنده هژبران نیزه گزار

سپاهی بکردار درنده گرگ

ابا شیدهٔ رزم زن کینه خواه

چه مایه ورا پند و اندرز داد

چو گرگین و چون زنگه و گستهم

گرازه سپهدار و رهام نیو

سوی رزم توران شدن بی درنگ

همه پهلوانان و آزادگان

سپهدار گودرز پیش سپاه

چو رفتی کمر بستهٔ کارزار

نگردانی ایوان آباد پست

چنان ساز کش از تو ناید زیان

سپنجست گیتی و ما برگذر

من تیز دل را بتش سری

نبندی بهر کار بر پیل کوس

هشیوار وز یادگیران فرست

برو چادر مهربانی بپوش

ز یزدان نیکی دهش یاد کن

که فرمان تو برتر از شید و ماه

تو شاه جهانداری و من رهی

ز بانگ تبیره زمین شد نوان

جهان شد ز گرد سواران سیاه

جهان پست گشته ز پیلان مست

بیاراسته از در شهریار

نشستنگه شاه با زیب و فر

بران تخت زر از بر پیل مست

مر آن را بنیک اختری یاد کرد

بران سان که گرد پی پیل بود

همی رفت منزل بمنزل سپاه

سران را ز لشکر همی برگزید

ز گردان لشکر دلاور سوار

سخن گوی و اندر خور کارزار

همه گفتهٔ شاه با او براند

برافراخته سر ز بسیار سر

که هستند سالار هر کشوری

بگویی و گفتار او بشنوی

بزیبد رسیدم بفرمان شاه

بی آزاری و رنج و تیمار خویش

ببستند با نامدار کیان

ز گیتی بشد دیده پر آب زرد

که با سوک ایرج نتابید ماه

شناسی بمهر و وفا خویشتن

نبینم بدلت اندر آرام مهر

مرا گفت با او همه نرم گوی

بیفگند یک روز بنیاد بد

ز خون پدر بیگناهست نیز

ز شاهان گیتی که آزرده ای

بدی نیکی انگارد از تو همه

شوی بر گذشته فراوان گناه

زمانه همی بر تو گیرد شتاب

بخوانند بر تو همه پند من

وزیشان همیدون سخن بازجوی

گذشتی ز تیمار و رستی بجان

ز تیغ منت گردن آزاد گشت

نماند بتو مهر و تخت و کلاه

من و گرز و میدان افراسیاب

نباید بسی لشکر آراستن

بگفتار هشیار من بگروی

بخون ریختن برنوشت آستین

جهانی به بیداد بر کرد پست

ببندی فرستی بنزدیک من

چه شان سر ستاند چه بخشد کلاه

که شیر ژیان آورد پیش گرگ

زمانه به جز خاک جایش نساخت

همه دشمن جان تاریک تست

ز دیبا و دینار وز افسران

ز خفتان، وز خنجر هندوان

فرستی بنزدیک ما سربسر

فراز آوریدی ز دست بدی

ازین درکنی زود درمان خویش

فرستم بنزدیک شاه جهان

بجای مکافات کرده گناه

نگهبان گاه و نگین ترا

که همزمان برآرند گردن بماه

گروگان فرستی بنزدیک من

برآرد درخت وفا بار تو

یکی راه جویی بنزدیک شاه

بدان سایهٔ مهر او بغنوی

بخورشید تابان برآرد سرا

کزو هیچ ناید چز از بهتری

نبینی شب تیره او را بخواب

نخواهی که آیی بایران سزد

ببر تخت ساج و بر افراز تاج

برو سوی او جنگ ما را مپای

مرا زور شیرست و چنگ پلنگ

کمان من ابرست و بارانش زهر

گرت هست با شیر درنده پای

گنهکار پیدا شد از بیگناه

بفرجام کارت پشیمان شوی

که تیغ زمانه سرت را درود

که بر خوان بپیران همه دربدر

گرفته بیاد آن سخنهای تلخ

بران سان که گودرز فرموده بود

برفت از در بلخ تا ویسه گرد

که دیهیم ایران همی جست و گاه

سپدار ایران سپه را بدید

ابا ویژگان سپهدار نیو

شد از سم اسبان زمین آبنوس

فراز آمد اندر خور کارزار

برفت و جهاندیدگانرا بخواند

بگرد لب آب لشکر کشید

چو با گیو گودرز دیدار کرد

بدان تا نباشد به بیداد جنگ

گنهکاری آمد ز ترکان پدید

بریشان بگفتار بشتافتند

نوندی بنزدیک افراسیاب

نهاد از بر تخت گردان کلاه

گزین پور او مهتر انجمن

بپیمان روانم گروگان تست

سپاهی ز جنگ آوران برگزید

ز گردان شمشیر زن سی هزار

وزیشان بپرداز روی زمین

نه فرهاد و گرگین نه رهام نیو

همی گاه توران کنند آرزوی

نجویم بخون ریختن بر درنگ

برآرم ز کیخسرو این بار گرد

بخون تشنه هر یک بکردار گرگ

هنرها بشست از دل آهو گرفت

پر اندیشه شد رزم کرد آرزوی

سوی پهلوان سپه باز شو

که فرزانگان آن نبینند روی

گروگان همی خواهی این کی توان

گرانمایه اسبان و تخت و کلاه

گزیده پسر پهلوان منست

ز بخرد چنین خام باشد سخن

که سالار باشم کنم بندگی

چو با شیر جنگ آورش خاست جنگ

به از زندگانی بننگ اندرون

بفرمان جنگم سپاه آمدست

ابا لشکری نامبردار و نیو

خروشان سوی جنگ بنهاد روی

سپه را همی راند برسان شیر

بران دامن کوه لشکر کشید

همی گفت پاسخ همه دربدر

بجایی که سازی همی رزمگاه

بدلش اندرون داد را جای نیست

همه هرچ گفتی برو خواندم

هیونی برافگند نزدیک شاه

سپه باید ایدر مرا بی درنگ

چو ما بازگشتیم بگذاشت آب

همی جنگ ما را کند پیشدست

که پیران بسیری رسید از روان

ولیکن بفرمان شاه جهان

دلش را کنون شهریار آزمود

چو فرمود لشکر کشیدن براه

کجا نیستش با زبان راست دل

بشوید همی شاه ازو پاک دست

بروز اندرون روشنایی نماند

ز ترکان کمربستهٔ کارزار

همه نیزه و تیغ هندی بچنگ

بزد کوس و آمد ز زیبد براه

کشیدند لشکر بران پهن دشت

ز آهن بسر بر نهاده کلاه

بجنبد همی کوه گفتی ز جای

در و دشت ازیشان کبود و سیاه

ز نیزه هوا جز بجوشن نماند

بشد روشنایی ز خورشید و ماه

از آهن زمین بود وز گرز میغ

ز ترگ و سنان آسمان آهنین

که برسان دریا زمین بردمید

گسسته نشد شب برآمد ز کوه

فرازآوریدند و بستند راه

از آواز گردان پرخاشجوی

بدامن بر از آستین دشمنست

بدرد دل اندر شب قیر گون

سپهدار ایران به پیش سپاه

یلان را بهر سو همی ساخت جای

ز جنگ دلیران بی اندوه بود

چنان در خور آمد چو تن را روان

بفرمود تا پیش روی سوار

ابا گرزداران و کنداوران

چه با ترکش و تیر و جوشن گذار

همی از جگرشان بجوشید خون

کز آتش بخنجر ببردند رنگ

زمین از پی پیل گشته ستوه

ز گوهر درفشان بکردار ماه

ز گرد سواران هوا نیلگون

ازان سایهٔ کاویانی درفش

ستاره همی برفشاند سپهر

بباغ وفا سرو کینه بکشت

پس پشت لشکر حصار و بنه

زواره نگهدار تخت کیان

بیک روی لشکر بیاراستند

که ای تاج و تخت و خرد را روان

نگه دار چنگال گرگ از بره

سپه را همی دار در بر خویش

چو شیر ژیان با یلان رزم توز

ز گردان لشکر یکی گستهم

فروهل که بگذارد از سنگ تیر

برفتند بر گستوان ور سوار

که بد جای گردان پرخاشجوی

چو گرگین و چون زنگهٔ شاوران

نگهبان لشکر سوی رودبار

درفشی و سیصد ز گردان گروه

نگهبان روز و ستاره شمار

ازان دیده گه دیده بان ساخته

پی مور دیدی نهاده براه

بگفتی بگودرز و برخاستی

که رزم آرزو کرد خورشید و ماه

نترسد سپاه از دلاور نهنگ

که دارد سپه را ز دشمن نگاه

سپه را بقلب اندرون جای کرد

پس پشت شیدوش و فرهاد پیش

سوی راست کتمارهٔ شیرگیر

پس پشت پیلان جنگی بپای

درفش از برش سایهٔ کاویان

نگه کرد پیران بلشکر ز دور

دل از ننگ و تیمار پیراستن

عنان بافته سربسر با عنان

برآشفت با تیره خورشید بخت

نیامدش بر آرزو رزمگاه

همی برزد از خشم کف را بکف

چو سوی یلان چنگ بایست آخت

کسی کش سر از کینه گیرد شتاب

که بودند شایستهٔ کارزار

سپاهی هژبر اوژن و رزمخواه

نهاد چپ لشکر و راست را

ابا سی هزار از دلیران گرد

ابا سی هزار از دلیران مرد

جهان سربسر گشت ز آهن سیاه

سپهرم که بد روز فریاد را

بپشت سواران خنجرگزار

ابا ده هزار از یلان ختن

کمینگه کند با یلان دلیر

سپهدار ایران شود زو ستوه

وگر جنبد از خویشتن بیشتر

پس پشت او اندر آید دلیر

که جنگ سواران بی اندوه کرد

عنان تافتی سوی پیکار تور

همه رزمگاه آمدی زو بجوش

همه نامداران پرخاشجوی

یکی را بگفتن نجنبید لب

سپارم بدیشان نهم پای پیش

نماند جز از باد در مشت من

همی جست نیک اختر هور و ماه

کدامست و جنبش کرا بهترست

که چشم سواران بپوشد بگرد

بکردار باد اندر آرم سپاه

که گودرز رادل بجوشد ز خشم

سپاه اندآرد بپشت سپاه

بشد بیژن گیو تا قلبگاه

همی بسمان بر پراگند خاک

چه داری چنین خیره ما را بپای

شب و روز آسایش آموزگار

نه گردی بروی هوا بردمید

یکی رابرگ بر نجنبید خون

نبودی چو گودرز دیگر سوار

ازان کشتن و رزمگاه گشن

سر بخت ایرانیان گشته دید

نخواهد که بیند همی رزمگاه

نهادست سر سوی کوه بلند

ستاره شمارد همی گرد ماه

شد ازجنگ جنگاوران او زبون

که او را روان خود برین مرز نیست

که شیر ژیان از تو جوید هنر

یکی تیز کن مغز و بفروز خشم

بگیرد همی رزم لشکر نوا

چو پولاد روی زمین بفسرد

پس پشت تیغ آید و پیش سنگ

که آورد گیردبدین رزمگاه

ز جنگ سواران و مردان کین

گزین من اندرخور کارزار

سرافشان کنیم از بر ماهشان

بسی آفرین کرد بر پور نیو

تو دادی مرا پور نیکی شناس

شناسای هر کار و جویای دین

چنانچون بود بچهٔ پهلوان

که فرزند ما گر نباشد دلیر

پدرش آب دریا بود مام خاک

زبان بر نیا بر گشاده مکن

برین لشکر نامور مهترست

نباید بهر کارش آموزگار

نه ترکان برنگ و نگار اندرند

همه دیده پرخون و خسته جگر

که ترکان بجنگ اندر آرند پای

برد لشکر کینه ور همگروه

که چون برنوردد همی مرز را

همی گردش چرخ را بشمرد

کند روی گیتی ز ترکان تهی

که ای پهلوان جهان سربسر

سزد گر نداریم رومی قبای

بمی روی پژمرده گلگلون کنم

بیایم کمربستهٔ کارزار

بپیش برادر بیامد چو شیر

گرفت اندرین دشت ما را شتاب

میان بسته در جنگ چندین سوار

نهاده دو دیده بایران زمین

چه اندیشه داری بدل در بگوی

ورت رای برگشتن ایدر مپای

بدین کار خندند پیر و جوان

برفتند و رفته ز روی آب و رنگ

زمین سربسر رود خون گشته بود

نه آن دوده را پهلوان رستمست

نخواهی همی لشکر انگیختن

بمن ده تو بنگر کنون رزم و کین

بدو گفت مشتاب و تندی مکن

که آمد چنین پیش ما با سپاه

سر نامداران هر پهلوست

بدو سر فرازد بهر انجمن

ندانم چو گودرز کس را بجاه

برای هشیوار و فرزانگی

پر از خون دل از درد چندان پسر

زمین را بخون گرد بنشانده ایم

برین کینه چون مار پیچان بود

فرود آوریدست و کرده گروه

براندیش کین رنج کوتاه نیست

ازان کوه پایه برآرند سر

بجنگ اندرون پیشدستی کنند

یکی تیرباران کنم بر سرش

چو شیر ژیان در بر آریمشان

برآید بخورشید بر نام ما

برآورده از چرخ گردان کلاه

نباشد چه گردد همی گرد آز

نیاید کسی نزد ما بی درنگ

ز جنگ سواران بی آرام تر

اگر برنوردی برو بر زمین

بایرانیان نیز ناید گزند

شوند این دلیران ترکان زبون

همی خیره دانست پیکار اوی

نباشد که با من کند کارزار

مرا کارزار آمدست آرزوی

بدلت اندرون آتش جنگ نیست

نمایم هنرها بایران سپاه

سپیده دمان جستن کین کنم

چو شیر ژیان با یکی ترجمان

پر از جنگ دل سر پر از کین شاه

بروبرجهان گشت ز اندوه تنگ

یکی داستان یاد کرد از پدر

سر اندر نیارد بپیکار و ننگ

بفرجام کار انده آرد درست

اگر در بارد همان نغز نیست

ندانم چه آرد بفرجام سود

جز اویش نبینم همی یار کس

که گودرز کشواد بد با سپاه

نگهبان لشکر بدو بازخورد

سواران ایران همه بدگمان

بخیره بدشت اندر آورده روی

بچنگ اندرون گرز و بر زین کمند

که آمد گه گرز و تیر و کمان

همی با شما کرد خواهد نبرد

که تیغش دل شیر دارد نیام

کمر بستن خسروی برز اوی

فروماند از فر آن نامدار

سوی ترجمانش نهادند روی

همه گفتهٔ ما بروبر بخوان

ز گودرز دستوری جنگ نیست

سوی نامور پهلوان سپاه

بهومان بدادند یک یک نشان

که دارد چپ لشکر و دست راست

طلایه برافگند زی پهلوان

سوی پهلوان آمد ایدر بجنگ

بیامد بنزدیک رهام تفت

که ای پور سالار بیدار بخت

نگهبان سالار ایران توی

میان دو صف برکشیده سپاه

سوی رود خواهی وگر سوی دشت

بیاید دمان با فروهل بهم

بتیغ و سنان و بگرز گران

زمانه برو بر نوردد زمین

بدرد دل شیر و چرم پلنگ

که ای نامور گرد پرخاشجوی

ازین سان که هستی نپنداشتم

دلاور بپیش سپاه آمدی

نبندد کمر چون تو دیگر سوار

زفام خرد گردن آزاد کن

ره بازگشتن ببایدش جست

همه جنگ را تیز دارند چنگ

نباشد نسازد کسی رزمگاه

سوی پهلوان چون بپویی همی

پس از ما بجنگ اندر آهنگ خواه

بدین روی با من بهانه مجوی

نه مرد سوارانی و دشت کین

دمان تا بدان روی لشکرگذشت

بیامد بکردار باد دمان

فروبرده گردن ز گردنکشان

ترا بود با کاویانی درفش

یلانت بایران نخوانند مرد

کمر بندگی را ببایدت بست

بگوهر ز سالار برتر توی

بکینه ترا باید آراستن

ببایدت گشتن بپیش سپاه

که پیش من اندر گذاری تو گام

زواره گرازه نگر تاکجاست

که باشد ز ایرانیان نامدار

که با شیر درنده کینه مساز

یکی شاد و پیروز و دیگر بدرد

که یکسان نگردد سپهر بلند

بدان داد پیلان و لشکر که خواست

کسی کو کلاه مهی برنهاد

سپهدار گودرز کشواد کرد

پدر بر پدر نیو و سالار شاه

سرآید بسالارتان بر زمان

بدو بازگردد همه نام و ننگ

دلم پر ز دردست درمان دهد

برآرم چو پای اندر آرم بجنگ

بگفتار بینم ترا دسترس

گیابر که از جنگ خود رسته ای

که بر ترگ و جوشن نیاید بکار

تو گفتی مگر شیر بدساز گشت

بنزدیک گودرز کشوادگان

که ای برمنش مهتر دیوبند

وزان پس کشیدی سپه را براه

بپیران سالار فرمان تو

گزین پور تو گیو لشکرپناه

بخورشید و ماه و بتخت و کلاه

بپیران برافتد برارم دمار

همی برزو جنگ ما خواستی

نشستی بکردار غرم نژند

گریزان و شیر از پس اندر دلیر

نجوید ز تیمار جان نام و ننگ