ستایش گزین تا چه اندر خورد

که چون باید او را ستودن توان

به بیچارگان بر بباید گریست

روان و خرد را جزین راه نیست

بپویم براهی که گویی مپوی

نگنجد همی در دلت با خرد

بنا گفتن و گفتن او یکیست

نیاید به بن هرگز این گفت و گوی

همی بس بزرگ آیدت خویشتن

سرای جز این باشد آرام تو

پرستش برین یاد بنیاد کن

هم اویست بر نیک و بد رهنمای

ندارد کسی آلت داوری

نخست از خود اندازه باید گرفت

همی نو نمایدت هر روز چهر

که دهقان همی گوید از باستان

بدانش گراید بدین نگرود

شود رام و کوته کند داوری

گر ایدونک باشد سخن دلپذیر

که یک روز کیخسرو از بامداد

بزرگان نشستند با شهریار

چو برزین گرشاسپ از تخم جم

چو گرگین و خراد فرخنده رای

بیامد بدرگاه چوپان ز دشت

چو شیری که از بند گردد یله

سپهرش بزر آب گویی بشست

ز مشک سیه تا بدنبال اوی

ورا چار گرزست آن دست و پای

همی بفگند یال اسپان ز هم

که برنگذرد گور ز اسپی بزور

به پیگار بر خویشتن سنج نیز

مگر باشد آهرمن کینه جوی

نترسد پرستندهٔ تخت تو

ز شمشیر تیزم نیابد رها

کمندی بدست اژدهایی بزیر

وزانسو گذر داشت گور یله

همی کرد بر گرد اسپان شکار

چو باد شمالی برو بر گذشت

بچرم اندرون زشت پتیاره بود

چو تنگ اندر آمد دگر شد برای

بباید گرفتن بخم کمند

بدین سانش زنده برم نزد شاه

همی خواست کرد سرش را ببند

شد از چشم او در زمان ناپدید

ابا او کنون چاره باید نه زور

ببایستش از باد تیغی زدن

دواندین خون بران چرم زرد

که گفتند بستاند از گور پوست

سپهبد برانگیخت آن تند تاز

بینداخت تیری چو آذر گشسپ

دگر باره شد گور ازو ناپدید

چو سه روز و سه شب برو بر گذشت

سر از خواب بر کوههٔ زین زنان

به پیش آمدش چشمهٔ چون گلاب

هم از ماندگی چشم را خواب داد

بپوشیده و تنگ بسته میان

به بالین نهاد آن جناغ خدنگ

نمدزین برافگند بر پیش آب

که از رنج وز تاختن مانده بود

یکی باد شد تا بر او رسید

ز هامون بگردون برافراشتش

سر پر خرد پر ز پیکار شد

بدو گفت اکوان که ای پیلتن

کجات آید افگندن اکنون هوا

کجا خواهی افتاد دور از گروه

هوا در کف دیو واژونه دید

که بد نامبردار هر انجمن

تن و استخوانم نیاید بکار

کفن سینهٔ ماهیان سازدم

بکوه افگند بدگهر اهرمن

که فریادرس باد گیهان خدیو

یکی داستانی زدست اندرین

به مینو روانش نبیند سروش

خرامش نیاید بدیگر سرای

ببینند چنگال مرد دلیر

برآورد بر سوی دریا غریو

که اندر دو گیتی بمانی نهفت

ز کینه خور ماهیان ساختش

سبک تیغ تیز از میان برکشید

ببودند سرگشته از چنگ اوی

بدیگر ز دشمن همی جست راه

چنین باشد آن کو بود مرد جنگ

پی او زمانه نبردی ز جای

گهی نوش یابند ازو گاه زهر

برآمد بهامون و خشکی بدید

رهانیده از بد تن بنده را

بر چشمه بنهاد ببر بیان

زره را بپوشید شیر دژم

بران دیو بدگوهر آشفته بود

جهانجوی شد تند با روزگار

بشد بر پی رخش تا گاه شام

به پیش اندر آمد یکی مرغزار

بهر جای دراج و قمری نوان

به بیشه درون سر نهاده بخواب

میان گله برکشیده غریو

بیفگند و سرش اندر آمد به بند

ز یزدان نیکی دهش کرد یاد

بران تیز شمشیر بنهاد دست

بشمشیر بر نام یزدان بخواند

سرآسیمه از خواب سر بر کشید

بر اسپ سرافرازشان برنشاند

بدان تا که باشد چنین بدگمان

بنزدیک چندین سوار آمدن

که بر پشت رستم بدرند چرم

سبک تیغ تیز از میان برکشید

که من رستمم پور دستان سام

چو چوپان چنان دید بنمود پشت

بدیدار اسپ آمد افراسیاب

بران دشت و آن آب کردی یله

رسیدند تازان بران مرغزار

بدان تا کند بر دل اندیشه کم

ز اسپان و چوپان نشانی ندید

همه اسپ یک بر دگر برگذشت

پدید آمد از دور پیدا نشان

بدو باز گفت آن شگفتی که دید

ز ما کشت بسیار و اندر گذشت

که تنها بجنگ آمد این کینه جوی

که این کار بر ما گذشت از مزیح

که یک تن سوی ما گراید بخون

بتیغ او براند ز خون آسیا

نشاید چنین کار کردن یله

پس رستم اندر گرفتند راه

ز بازو برون کرد و آمد دمان

چه تیر از کمان و چه پولاد تیغ

بگرز اندر آمد ز شمشیر شیر

همی چاک چاک آمد از خود و ترگ

غمی شد سپهدار و بنمود پشت

شدند آن سپاه از جهان ناامید

دو فرسنگ برسان ابر بهار

بنه هرچ آمد بچنگش همه

دلش جنگ جویان بچنگ دراز

نگشتی بدو گفت سیر از نبرد

بدشت آمدی باز پیچان بجنگ

برآورد چون شیر جنگی غریو

بیفگند و آمد میانش به بند

برآهیخت چون پتک آهنگران

سر و مغزش از گرز او گشت پست

برآهیخت و ببرید جنگی سرش

کزو بود پیروزی و زور کین

کسی کو ندارد ز یزدان سپاس

ز دیوان شمر مشمر از آدمی

مگر نیک مغزش همی نشنود

ببازو ستبر و ببالا بلند

که بر پهلوانی بگردد زیان

چشیده ز گیتی بسی گرم و سرد

به پیش آرد این روزگار دراز

همی بگذراند سخنها ز دست

درو سور چند است و چندی نبرد

بران بارهٔ پیل پیکر نشست

بنه هرچ کردند ترکان یله

وزو شد جهان یکسر آراسته

که برگشت ستم بدان فرهی

کجا گور گیرد بخم کمند

بخشکی پلنگ و بدریا نهنگ

همان دیو و هم مردم کینه جوی

بسر بر نهادند گردان کلاه

ببردند با ژنده پیل و درای

نگه کرد کامد پذیره براه

خروش سپاه آمد و بوق و کوس

بفرمود تا برنشیند برخش

گشاده دل و نیک خواه آمدند

نشست تن خویشتن رخش کرد

که بر شیر پیلان بگیرند راه

می و رود و رامشگران خواستند

وز اکوان همی کرد بر شاه یاد

بدان سرافرازی و آن رنگ و بوی

بروبر نبخشود دشمن نه دوست

دهن پر زدندانهای گراز

تنش را نشایست کردن نگاه

همه دشت ازو شد چو دریای خون

چو باران ازو خون شد اندر هوا

چو بنهاد جام آفرین برگرفت

کسی این شگفتی بگیتی ندید

بمردی و بالا و دیدار اوی

ندادی مرا بهره از داد و مهر

که هزمان بدو دیو و پیل اشکرم

ز اکوان وز بزم کردند یاد

که پیروز و شادان شود باز جای

چنین آرزو را نشاید نهفت

بباید همی کینه را کرد ساز

نشاید چنین خوار کردن یله

گرانمایه چیزی که بودش نهان

بزر بافته جامهٔ شاه پنج

پرستندگان نیز با طوق زر

ز دیبا و دینار و پیروزه تاج

که این هدیه با خویشتن بر براه

وزان پس ترا رای رفتن زدن

بشبگیر جز رای رفتن ندید

بپدرود کردن گرفتش کنار

سپهدار ایران ازو بازگشت

همی داشت گیتی بر انسان که خواست

گهی چون کمانست و گاهی چو تیر

از اکوان سوی کین بیژن شوی