ما حریفانِ بزمِ اسراریم

جوشِ بحرِ محیطِ لاهوتیم

اثر و فعلِ حق، ز ما پیداست

جلوه فرماست حق به کسوتِ ما

گاه جامیم و گاه باده ی ناب

گاه مجنون و گاه جوهرِ هوش

گاه، مجنونِ کارهاى خودیم

گاه، از خویش رفته چون سیلاب

گاه، معموره ی وجودى را

گاه، در عالمِ تغافلِ شوق

گاه، در دل ز خالِ لاله رخان

گاه، از زلفِ عنبرین مویان

حاصلِ کار و بارِ عشق و هوس

در چمنزارِ عالمِ امکان

گاه لطفیم، موجِ آبِ حیات

برقِ عشقیم، شعله مى خندیم

گرچه بالذّات واحدیم به حق

شوقِ ما با وجودِ بى رنگى

کفر و دین است گفت وگو، ورنه

به فضولان ز درسگاهِ یقین

روزگارى ست از محیطِ بقا

یعنى از درسِ معنىِ اطلاق

در تماشاگهِ قِدَم بودیم

جوش زد ناگهان محیطِ وجود

موج چون بر کنارِ بحر رسید

اسم صورت پذیرشى گردید

آسمان ها پدید شد زان موج

دورِ افلاک شد کثافت ریز

نور و ظلمت مقابلِ هم شد

گشت اضداد، ظاهر از اعداد

از عناصر، جماد صورت بست

پس طبیعت در اهتزاز آمد

باز حیوان شد و ازو انسان

کرد پیدا ز نوعِ انسانى

وحدتِ صِرف، جوشِ کثرت زد

جلوه بر جلوه رنگ و بو جوشید

ممکن آمد برون ز سازِ وجوب

جز ز حادث، قدیم رخ ننمود

عقل هرگز نداشت آگاهى

چون به دریاىِ حیرت افتادیم

عشق تا مایلِ بیان گردید

آمد و بر درِ شنیدن زد

آفتابِ ازل نقاب گشود

ظاهر و باطنى به حرف آمد

مژه ی شوق، باز کرد آغوش

سَرِ سوداییئی به گردش رفت

حرص در طبعِ آب و خاک افسرد

اعتباراتِ پوچ توفان کرد

تخم بشکست و ریشه صورت بست

دشتِ امکان نداشت دَیّارى

ریشه برعکس مى دود اینجا

تا نواى فنا عیان گردد

عمر گل کرد و داغِ فرصت برد

بى قرارانِ شوق را چون صبح

خونِ شوقى بر آستانِ نیاز

شوقِ دیدار شد دلیلِ طلب

ناله بالید در هواى قدى

اشک هم در قفاى بیتابى

نه خزان جلوه گر شد و نه بهار

غیرِ این معنى آشکار نشد:

موج پوشید روىِ دریا را

نیست جز اسم، بالِ پروازش

جلوه هاى جمالِ بى رنگى

عصمتِ حسنِ یوسفى زده چاک

ذات فارغ ز اعتبارِ ظهور

ذره اینجا به هر زمینگیرى

مى کند دودى از نفس ظاهر

مى کشد طرفى از نقاب سحر

از نسیمِ بهار کرد عیان

مى نماید ز شاخِ هر گلبن

شوق، حیران که با چنین اظهار

در دلِ لاله ی چمن آخر

سرِّ حیرت به گوشِ کوه که گفت؟

جاده هرسو گشوده است آغوش

زین همه جلوه ی جنون پیما

شعله ی دل ز چشمِ تر ننشست

غُلغُلِ باده ی قیامت جوش

آگهى مى زند چو آیینه

قفلِ گنجِ دل است خاموشى

بیدل ار واقفى ز رمزِ یقین

مگذر از سیرِ عالم اسرار

چند اندیشه ی زن و فرزند؟

گر ندارى ز دهر پاىِ گریز

اى حباب! این قدَر چه مى بالى؟

که به یک دَم زدن، حریفِ اجل

گر همه بر فلک روى چو سحاب

منعِ جولانِ عجز، نتوان کرد

تا نگردى خجل ز روىِ عدم

مى رود صبح و مى دهد آواز

تا به کى مستعار باید زیست؟

جهد کن تا به خود زنى آتش

مدعا زین فسونِ یأس آن است

چیست از خویشتن گذشتنِ تو؟

رفع ظلمت، حضورِ خورشید است

نفىِ باطل، ثبوتِ حق دارد

تا نِیى واصلِ بهارِ یقین

چون رسیدى به نشئه ی توحید

عجز شو تا رسى به علمِ غرور

اى خوش آن دم که بى نیاز شود

تا به چشمِ شهود دریابى:

هوش اگر نشئه اى به سر دارد

آن که چاکى به دل رساند از عشق

هرکه را داغِ حیرتى دریافت

نیست جز دردسر نتیجه ی عقل

اى خوش آن کس که سرمه ی بینش

همچو گرداب مى تند بر خویش

گر عمل نیست، علم، بارِ دل است

نفسِ انسان، در این چمن نخلى ست

خرمنِ اعتبارِ هستىِ ما

چه تماشا کند کسى؟ که حباب

حرفِ خونین دلان مگوى و مپرس

محو تسلیم باش و راحت کن

به تردد محیط نتوان شد

آبروىِ محیطِ عافیت است

اهلِ معنى تواضعِ محضند

قیدِ هستى، دلیلِ خامی هاست

چرخ بر نقشِ عیب، بینا نیست

رازداران، خموشى آهنگند

مایه ی راحت است لب بستن

سخن و خامُشى ست یکسانش

دیده عمرى ست، داغِ حیرانى ست

گر به هرسو نظر کنى چمن است

بى نیازى بهارها دارد

خلوت آرایى انجمن سازى

آن یکى عالمِ تغافل شوق

از بد و نیک آنچه دید نظر

همه را سرنوشت فکر خود است

خاک آسوده پا به دامنِ ناز

آب خندان که: «بحر را زاینجا

باد مطلق عنان که: «عنقا را

شعله بى پرده: «کاى نظربازان!

چرخ گردان که: «چاره نتوان یافت

صبح اجزاى خویش داد به باد

ابر دامن کشان که: «حاصلِ دهر

گلسِتان جامه در ز شوخىِ رنگ

شهر و غوغا که: «جلوه آبادى ست»

بحر سرخوش که: «مدعا گهر است»

هر یک از نسخه ی حقیقتِ خویش

این قدر واشکافتن عبث است

با همه هوش معنىِ این راز

هیچ کس رمزِ این گره نگشود

گل نکرد از بهارِ آگاهى

لیک تا چشم برهم آمده است

گرمى از مجمرِ سپهر مخواه

اعتبارات، محوِ یکدگرند

در ظهور است مختفى مظهر

همه بى پرده لیک در پرده

این قدر عالمِ تهى از خویش

یک طرف شورِ مسلم و مؤمن

این یکى دیرى، آن دگر حرَمى

آخِرِ کار از این همه سودا

لازمِ مایه اى ست سود و زیان

همه چیدند رخت و ماند همان

گردشى بود و رفتنى از خویش

عشق باقى و مابقى فانى

آفتابِ قِدَم همان قدم است

همچو موج و حباب از این دریا

سازِ دیوانگى ست هوش اینجا

چیست دیدن؟ غبارِ دیده فریب

زین همه پرفشانىِ اوهام

بیخودى باز گرمِ جولان شد

کاین جهان خود نداشت عیبِ حدوث

گفتم از سازِ بى نقابىِ ما

گشت محدود، بیکرانىِ دل

گَردِ ما را نفَس پریشان کرد

خاک از عجز ما به جلوه رسید

سخت بى آب بود دشتِ ظهور

رنگ ما دید خاک، گلشن گشت

قطره اى ریخت چشمِ حیرانى

یادى از پیچ و تابِ ما کردند

نقشِ رنگِ بناىِ ما بستند

دهر، کسبِ کمالِ ما مى کرد

از جنابِ سجودِ عزّتِ ما

از یقین و گمانِ فطرتِ ماست

اى بسا دعویئى که آخرِ کار

این دم از گفت وگو پشیمانى ست

لافِ ما شورِ ناامیدىِ ماست

شرم، آبى به روى جرأت ریخت

سِحر مى جوشد از فسانه ی ما

آخر کار مژده اش دادند

گرچه کونین، مستِ جانان است

نبوَد همترازِ وى یاقوت

موج و کف جلوه مى کند، اما

خار و خس مصلحت فروشی هاست

از عقیق است اعتبارِ یمن

بهرِ این شمع، چرخ، فانوس است

در شبستانِ غفلتِ آفاق

شأن زنبور چرخ راست عسل

مخزنِ عدل و معدنِ انصاف

به جلال است معنى قهّار

از لبى خنده، صبحِ عالمِ فیض

دلِ صافش چه نقش ها که نبست

در لباسِ تجددِ امثال

صد چمن جلوه مى کند به خیال

گاه از قهر، چشمه ی الَم است

گاه، کهل است و گاه، پیر زمان

گرچه معموره ی خِرَد کارى ست

زیر چرخ از جهان نشسته برون

گر به صورت رود گداصفت است

تا از این رمز گشته ایم آگاه

اعتبارِ حقیقتِ ازلیم

عشق، هرجا به خون تپَد، بالیم

شوقِ ما داشت جلوه ها در کار

بهرِ ترتیبِ نظمِ امکانى

عمر، سررشته ی توجهِ ماست

چشم یک چند دامِ جلوه گرى ست

مستى از پهلوىِ دل است اینجا

چون سحر از غبارِ وهمِ نفس

تا دِماغِ هوس رسا گردد

کارِ ما زین بساط مفت برى ست

صلح، درس کتاب وحدت بود

زهر مى پرورد تمیزِ صفات

مدعا هیچ و این همه نیرنگ

وهم کثرت نماى یکتایى ست

سازِ ما قابلِ اقامت نیست

هستى اکنون به جاى نیستى است

خجلت اعتبار اگر این است

خواه افسانه گیر و خواه خیال

گر کنى فهم گیر و دار ظهور

با همه اعتبار ساز شکست

اى خطت آیه ی وفادارى

طرّه ی کافرِ تو از کفِ دل

علم حاصل نما، ز جهل گریز

غافل از حال خود مشو کز دل

چون صدف جا کنی به سینه ی بحر

رشته ی سبحه ی دل است نفس

غنچه سان عقده ی تو حل گردد

تا طبیب تو نیست درد طلب

در خرابى بود عمارت دل

نقطه ی صفر گرد و پیشى کن

هرکه سر در رهِ طلب دارد

التفاتت به ماسِوا زان روست

هیچ کس مانعِ خرامِ تو نیست

رنگ و بو، جمله سازِ پرواز است

خواه جنّت گزین و خواه سقَر

گر به عرفان رسى، همان نورى

پرتوِ آفتابِ هستىِ ذات

یک محیط است آبِ رحمت او

گر صداقت دلیلِ دانشِ توست

چون قدح جمله چشمِ حیران باش

چون صفاى تو رنگ مى گیرد

امتیازِ تو بس که مى بالد

فطرتت از تخیلِ اضداد

شش جهت از توهّمِ نظرت

نُه فلک را به یک تأمّلِ تو

نفسِ صبح بى توجهِ تو

عطسه ی غنچه گر همه طرب است

فرصتى کز شتاب دارد بال

چون تو را میلِ آرمیدن هاست

هرکجا وحشتت قدم ساید

چشمت آنجا که از هوس ترسد

گاه پرداز کلک نیرنگت

گاه گفتارت از گران سنجى

گاه شوقت به عالم الفت

گاه از افسونِ شوخىِ وحشت

گرچه گَردِ خیالِ جولانت

لیک زنهار مگذر از رهِ عجز

آخر این شمع از گریبانش

عکس چون سوى شخص برگردد

خواه من گوى و خواه ما مى خوان

اى به خود غرّه ی کمالِ قصور

غیر، جوشیده اى ز عالمِ عین

دل در آغوش و این همه بیدل؟

پیر گشتى به فکرِ آب و علف

زندگى بر سرت چه بار گذاشت

آسمانى به ذرّگى مغلوب

جمله عیشى و مى کشى کلفت

خلق توضیح و بینشت اغماض

چند پوشى لباسِ رنگ فریب

اى بهشتِ حقیقتِ ازلى

مى کند شوق، معنیئى انشا

با حقیقت شبى دچار شدم

حیرتِ دل، درِ سؤالى زد

گفت: ما را به حکمِ یکتایى

لیک ازبس به خود نظر کردیم

گفتمش: شرمت این قدر از کیست؟

معنى این است اگر توان فهمید

زین مَجازى که در نظر دارى

برگ برگِ بهارِ امکان را

به همین نغمه الفت آهنگ است

ملکِ دل را عمارتى دگر است

عاشقان را به خونِ خویش _ چو خُم _

همچو آیینه چشمِ عارفِ را

در قضاىِ نمازِ ظاهرِ ما

گر خداوندى است سلطانى

طور این است تاب آتش عشق

در مقامى که نیستى است ادب

از سپاهِ عدم به کشورِ ما

بوالهوس! لافِ درد و غم تا چند؟

رو به تفهیمِ انفس و آفاق

یک نفس بى جهادِ نفس مباش

چه اداها که گل نکرد اینجا

آنکه پاسِ نفس نمى دارد

هرزه گو را گشودنِ لبها

کى بَرى لذّت از شهودِ یقین

عارفان را ز جلوه هاى مَجاز

چون نفس در حریمِ کعبه ی دل

زحمتِ پا اگر نمى خواهیم

ذره ها را به چشمِ کم منگر

در نواىِ مخالفِ من و تو

نىِ این بزم مى کند فریاد

شمع مى گوید: اى هوس رقمان!

غلغل اینجا چکیدنِ خون است

نسخه ی دل تأملى دارد

از عروج و نزولِ وهم مپرس

دیده ی ما به خویش باز نشد

هستى از غفلتِ حقیقتِ خویش

چه فراموشخانه است اینجا

شیشه در شغلِ مِى کشى کامل

نه دل آگاهِ دیده ی پرخون

محو اندیشه است و فرش نظر

عالم از ما پر است و ما همه هیچ

به هوس شغل جانکنى داریم

دشت خالى و هرطرف نگرى

احول افتاده است چشم شعور

دیده، صفر است و کارِ صفر است این

از عدم مى رویم سوى عدم

کاروان وهم بود و ناقه گمان

غیر، گل کرده ایم و مى سوزیم

خلقى از وهم مى تپد، اما

عالم از وهم، فهمِ راز نکرد

سرکشى ماند در طبیعتِ خلق

طبع از هر شِی انفعال گزید

کرد هرکس وداعِ خویش اما

به کشاکش گسیخت ربطِ نفس

نقدِ ما را خجالتِ قلبى

نوحه دارد جهان بر آن کفِ خاک

بس که در خون نشست، دل گردید

در محیطِ تجددِ امثال

گر تپش بود و گر شکیبایى

سجده ی ماست بى قیام و قعود

از تعلّق نمى توان رَستن

حسن بى رنگ و شوخى این همه رنگ

هیچ رنگى نداد عرضِ ظهور

بى تکلّف همین حقیقت بود

معنىِ ما به لفظ کم پرداخت

داغم از وضعِ بى نیازىِ دل

رفت خلقى به یادِ جلوه ز خویش

درِ آیینه خانه ی ما را

بس که از ما و من به حیرت ساخت

اى کمالِ تو خاک، زر کردن

هرچه آید ز دست غیر از عشق

کمرِ جهدِ اختیار مبند

اعتبارى دلیلِ خجلتِ توست

شرم باید ز جزر و مدّ ِ محیط

چند باید ز خجلتِ هستى

بگذر اى ناله! از رَسایىِ خویش

راهِ عشق است، کوچه ی نِى نیست

عالمى را ز خویش غافل کرد

خجلت آراست شیوه ی تقلید

زین همه کار و بار نومیدى

آسمان را به حالتِ شبِ ما

فهمِ اسرارِ هستىِ موهوم

هردو عالم غبارِ خانه ی توست

جذبه ی شوق اگر شود پر و بال

ره به گلزارِ معنیئى دارد

بس که جوشید چشمه ، دریا شد

لذّتِ خون شدن اگر این است

سازِ آفاق نغمه اى دارد

اى همه هوش! سخت بى خبرى

هرکه زادِ رهِ فنا برداشت

نتوان گفت با همه تنزیه

بس که اظهار کسوت آرایى ست

آن یکى درسِ خاکسارى خواند

دیگرى بر درِ رعونت زد

در مقامى که ره بر آتش بود

کثرت از خلق دید و وحدت برد

با وجودِ غبارِ کلفتِ دهر

سرگرانى علاوه ی دگر است

خُنُک آن چشمِ پیش بین کامروز

دل ز هستى به داغِ کلفت سوخت

چه توان کرد؟ خفتِ هستى

یعنى از بس که سست بنیادیم

کیست زین سجده گاه امکانى

همه کس بارِ نسبتِ تسلیم

بارِ دنیا کشیدن آسان نیست

خطِ پرگارِ ما تمام خط است

بگذر از لافِ ما و من که سپند

عمرها شوق معرفت آهنگ

مدتى محو ما و من بودیم

بى قرار است کِلکِ شوقِ حریر

قسمتِ دیده زین چمن بِستان

طالبى کرد طوفِ استادى

چه کنم تا در این تماشاگاه

با چه سازَم کزین تحیر ساز

نفَسِ چنگِ شوق، رشته گسیخت

که: در این محفلِ جنون آهنگ

خلقى اینجا ز نارسایىِ فهم

آن یک از بى دِماغى تمئیز

دیگرى هم چنان ز کاوشِ وهم

در مقامى که رمز بى عددى است

از شعورِ بهارِ آگاهى

تو ز دید و شنیدِ غیب و شهود

از تماشاىِ حسن اگر خواهى

و گر از درس عشق مى پرسى

پس در این عشرت انجمن، دور است

حیف باشد در این طرب محفل

لیک تا امتیاز پردازى

از عیان تا غبار هفت نگاه

آنچه در جلوه است، پوچ مبین

فقر بگزین که عز و شان بینى

غنچه سان چاک زن گریبانى

از فنا، معنىِ بقا دریاب

کف چه داند حقیقتِ دریا؟

چون حباب ار ز خود برون آیى

غرّه منشین به وعده ی فردا

در طلب دست و پا بزن چون موج

آیِنه شو که صفحه ی خود را

گر نگاهِ تو با یقین جوشد

چند محبوسِ الفت جسمى؟

بالِ اوهام اگر به هم شکنى

جهدِ آن کن که در ظهورِ صفات

سرمه ی بینش ار کنى حاصل

سوى اقلیمِ قدس از انفاس

قوّتِ شوکتِ سلیمانى

وارسى بر نزاکتِ اسرار

خاک را مغزِ راز پندارى

صفتِ التفاتِ رحمانى

پرتوِ حسنِ دوست جلوه کند

سخت در خوابِ غفلتى بیدل

آه از دامِ عشق رَم کردیم

دل که شمعِ حریمِ وحدت بود

خطِ زخمى نشد نصیبِ جگر

داغِ عشقى به سینه مى بایست

زینتِ ما به اشکِ گلگون بود

ننوشتیم نقطه ی اشکى

طلب از خویش رفتنى مى خواست

خامشى داشت نغمه ی تحقیق

مدعا بود آهِ دردآلود

مدتِ وصل، در فراغ گذشت

نغمه بى پرده بود و جلوه عیان

مطلق از جهلِ ما مقید شد

عمر گردید صرفِ بى دردى

پیر گشتیم و طاقت از کف رفت

نکته اى گفت دوش دانایى

یعنى آیینه شد یقین کز جهل

فرصتِ گریه رفته بود از دست

داغِ عمرِ گذشته در غفلت

بارى از دردِ یأس و شوق امید

آخر آن لفظ معنى حیرت

برو اى شمع! با گداز بساز

آخرِ کار، جز درودن نیست

گر همه چشم حیرت است اینجا

خانه آخر به رُفت و روب رَوَد

تو هم اى شوق! تا رَوى از خویش

تا برآیى نیاز یعنى خاک

بد و نیک جهانِ عجز و غرور

قدرتِ این ز عجزِ آن ظاهر

غالب افتاد باد بر کف خاک

خیره گردید غالب از مغلوب

لیک پیشِ حقیقتِ غالب

این زمان کیست تا دهد تفریق

سیل را تا به بحر پیوندد

منزل انشاکُن است جاده ی ما

نیستى سخت غالب است اینجا

چه غرور و چه عجز هموارى ست

گر به تحقیقِ موج پردازى

بس که دارد حباب، شرمِ ظهور

چون شرر تا عبث خجل نشوى

بى ظهورِ خزان، گلِ این باغ

چون خُمِ مِى، دلى که در جوش است

سینه اش مخزنِ گهر باشد

دیر و ناقوس، کعبه و لبیک

چرخ از آهِ ناامیدىِ ما

بى غمى نیست هرکه دل دارد

پیشِ روباه بازىِ ایام

زین طلسمِ خیالِ عجز و غرور

مقصدِ هیچ کس نشد معلوم

لیک در پختنِ خیال و هوس

شبنم از چشمِ بى نگه همه شب

در بساطِ چمن ز مخملِ وهم

شاخِ گل در هواى عالمِ رنگ

غنچه جامِ هوس چرا نکشد؟

آن یکى در خروش، چون کهسار

وان دگر همچو بوىِ پرده ی گل

تشنگانِ مىِ شهادت را

دهر، خُم خانه ا ی ست کاندر وى

غم و شادى، گذشتنى دارد

عاشقان را به بزمِ مَحویَّت

جز بر این نکته گوش نگذارد

بیدلانى که محرمِ اویند

گر بهارند در همان چمنند

بى غم و شادىِ وجود و عدم

کَرَم از ذاتشان به خود بالد