تو این دم در تمامت سرفرازی

ببین نامت چه چیزی گفت جبّار

ببین تا حق چه گفتست گفت آدم

ولی گر با منی با خویشتن باش

حقیقت تخم نیکوئی بپاشم

پس آنگه سوی من کلّی نظر کن

نگیرد هیچکس بر ما بهانه

خدای ما کریمست و رحیمست

پذیری پند من اکنون تو دانی

بمن بگذار اینجا مشکل من

ولی با کس نه این اسرار گفتست

نکو گفتی بگو جان جهانم

نمود اندر کشید اینجای آدم

دمادم بود اندر عین رحمت

شدند از عشق کل یکسوی آنجا

نمود هر دو از عین بقا بود

تو در مغز حقیقت پوست دریاب

بیامد بر درِ جنّت دگر حال

اگرمردی رهی این سر بدانی

که بر احوالشان آگاه میبود

بدید آنجای ایشان هر دو دربان

ببین کاسرارم اینجا مغز شد پوست

ولی تو کی بدانی جز که گفتار

ندانی تو بیان عین الیقین را

همی ترسم که اندر غصّه مانی

که مانی خوار سرگردان صورت

نمودی کرد این اسرار ما را

پراکنده بسی با هر کسی دان

همه اندر بیان بیکار گفتند

نه هر چیزی که میآید فرو گوی

ز بیچونست این اسرار بیچون

نمیگنجد در این قصّه بدان چون

کسی کو را بود از دوست توفیق

حقیقت عین گفتار از کجایست

ز بازی بگذر و خود را خبر کن

درآید این همه گفتار با تو

کنی تو روزی اندر دهر فانی

فرستادست چندین پیشوا را

وگرنه در تف عزت گدازی

ز بود حکمت اینجاگاه بر خوان

که حق گفتست و یک معنی تمام است

همه درج است اندر ذات سبحان

در اسرار معنی برگشودست

تو درمعنی قرآن ذوفنون باش

یقین میدان که ایمن از عذابی

برون شد از خود و بشتافت آنجا

چو آدم عزّت و هم ناز دید او

همیشه از زبان گوهر فشاند

یقین انجام با آغاز دانست

که او مر جمله کل را پیشوایست

که مؤمن دائماً زو با حضورست

که در خواندن ترا عین لقایست

تعالی اللّه زهی نور معالی

توانی یافت جاویدش همه جای

وگر باطن شد و گر ظاهر آمد

چه میگوئی، چه اوّل یا چه آخر

صفاتش اوّل و آخر ندارد

زمان را اوّل و آخر نماید

نه وصفش میتوان کردن نه آن هم

ولی اینجا نیاید جز خدا راست

هزار و یک چو صد کم از یکی دان

عِدد از چشمه خیزد نی ز باران

نزول سایه چندین مایه انداخت

که خود را بی نهایت آورد راست

وجود بی نهایت خواست یک چیز

از این نقصان بدو جز هیچ نرسید

شد القصّه ز نقصان پاره پاره

چنین گشت و چنان و چند و چون شد

بگویم اوّل و آخر به تو باز

فرو شد در وجود بی نهایت

ورا گر مرد رازی رهنمون بین

وجود جزء و کل شیی سبب کن

اگر مردی مرو هرگز از این باب

که اینجاگه ترا پیدا و پنهانست

کند مغزت دراینجا جملگی پوست

ولی بدبخت از این اسرار دورست

ز دید او مکین وهم مکانست

بدان گرد انست این گردنده گلشن

براندازی زمین و آسمانت

اگر مرد رهی میباش بنده

مخسب ای دوست اندر وقت فالق

مر این اسرار ز اللّه بشنو

اگر صبحی بنزد او شتابی

بیابی در دو عالم نیکنامی

زنند هر لحظه اینجاگه از آندم

کسی باید که باشد عین مولا

ببیند در زمان او جوهر ذات

ببیند هم به از صد راز پنهان

که جانان باشد اینجا دستگیرش

که تا آن دم بهشت کل بیابد

درون خانه و آواره مانده

از آن حق را نه اندر خورد باشی

کنی خود را تو اندر جان جان گم

کسی باید که باشد عین تقوی

فرومانده چنین زارو زبونی

ترا انداختند از بهر قربت

کز این اسرار یابی سرّ آدم

از آن حضرت همی بیگانه باشی

که چون ابلیس در ما ومنی تو

حذر کن ز آنکه شیطان رجیم است

نمود حور بنگر جمله ذرّات

ترا اسرار از خاطر برفته

مکن چندین بخود اینجا جفا را

که داند سرّ این راز نهانی

اگر از نور در شرعش شتابی

بیابی این معّما سخت آسان

کسی کین سرّ بداند واصل آنست

بنورِ شرعِ پاکِ مصطفی یافت

که گوید فلسفه زین شیوه معنی

چه افزود اندر آن کوه و چه کم شد

بدآنجا باز گردد آخر کار

ولی اینجا برنگ دوست آید

ولی آنجا بیک رنگ آشکارست

ولی اینجا هزاران بیش باشد

که هر اینجایگه شد آن نماید

بجز یک چیز آنجا آشکارست

شد و آمد برای کیست آخر

که کوران فیل میسودند با دست

همه یک چیز را سودند یکجای

ولیکن فیل در کل متّصف بود

عجب نبود چو بوقلمون نماید

که توحیدست در عین الیقین آن

دلیل از خویش روشنتر نداری

ولی چون عیب خود بینی خطایست

اگردریا نبینم چشمه آید

چو در دریا رود دریانماید

همه قرآنست گر صد حرف بینی

برنگ آفتاب آن جمله جمعند

چو صد شمعست پیش قرص خورشید

بباشد همچنان محجوب مانده

ندارد فلسفی با این سخن کار

در اینجا جملگی عین لقا دید

همه ذرّات را بینی تو آغاز

همه همچون تو اندر جستجویند

همه کارش شده در عین پرگار

جمال روی جانان خود بدیده

تمامت روی جانان باز دیدند

که بودند اندر اینجاگه معطّل

که او از خود طمع اینجای برید

نظر کردش ابی زیر و زبر او

نمودش روی بی دیدار هر چار

گذشت از پردهٔ دل تو بتو را

رهائی یافتست از عین بند او

وِرا در بی نشانی گشت حاصل

نه آن کو جسم و جان را در میان دید

درون جان حضور آید پدیدار

بیابی آن زمان سرّ الهی

ولکین آفتاب عین جانست

حجاب ظلمتت از پیش بردار

تو چون آدم ز حق مشهور گردی

گذر کن تا شوی سوی معانی

ز معنی برگشائی سرّ آدم

عیان در عالم پرنور افتی

حقیقت سوی آن حضرت رسیدند

ز معنی بازدانی جان جانان

درون خورشید جان رخشان ببینی

ز معنی گر شوی از انتهایت

حجاب از ذات اندازی عیان باز

عیان گرداند اینجا نور ذاتت

ز معنی بود اجسان تو بربست

کسی کو هست معنی را طلبکار

اگر از جان سوی معنی شتابد

عیان او سرّ آدم باز بیند

که اینجاگه توئی مر آدم کل

ز جان اعیان عین ذات بنگر

که در دریای ذات آئی عیان گم

بحق بنگر حقیقت بود بودت

ولی چون زان نبد در هم شکستند

که موجود حقیقت جز یکی نیست

همه اوست و همه اوست و دگر هیچ

عَدَد اندر اَحَد در دیدهٔ تو

یکی را صد هزاران بیش بینی

غلط دیدست اوچون در احد دید

ترا دانم اگر دانی دگر نه

ترا میبایدم واللّه اعلم

ببین اعیان جانان رایگان تو

وجود انجام با آغاز بینی

ز بود خود بیکباره بمردند

نظر کردند خود را یار دیدند

عیانشان جملگی جانان شد اینجا

بدیدند بی یکی در دید ذرّات

بدان ای جان که اینجاگه تو شاهی

ز تو باشد حقیقت جمله آباد

نظر کن عین آیات حقیقی

از این معنای روحانی بیندیش

از این معنی نظر دل بازیابی

حجاب آخر دمی بردار از پیش

خدادر عقل کل شد رهنمونت

از آن عین حقیقت میندیدی

برو کز عقل کل بوئی نداری

نداری هیچ بوئی تو از ایشان

که بی نقشی عیان جاودانی است

چرا تو میکنی بسیار غوغا

چوحیوان دائماً خوردی و خفتی

وجودت از بلا و رنج برهان

چرادرماندهٔ در عین این گِل

گره یکبارگی از خویش بگشای

اگر بزدائی اینجا زنگ دل زود

نمودارست این آئینه را هی

که ناکامی کنی اینجا تبه هان

تو آدم باش هر آئینه صافی

در آئینه ببین هر آئینه جان

که صافی جان شوی اینجا دمادم

خوری اینجا از آن بوئی نبردی

مکن ای دوست همچون آب اشتاب

بسوزان سر بسر این نقش زنار

که بنماید در اینجا صورت پاک

کندشان آفرینش جمله آباد

ز فیض وصل اعیان باش در ذات

که نور توست اندر جمله جاوید

بر خورشید جان آور دمی تاب

نمودش نار و باد و آب با خاک

که تا یابی همه اسرار روشن

دمی از جملگی بین نور جانان

زمانی از طبایع زود برخیز

بسوزان سر بسر عین طبیعت

که از صافی بود اینجا گشادت

که معنای خداوند جهانی

که جوهر میفشانی تو ز گفتار

که پیدا کردهٔ رازِ نهان تو

که کردی فاش معنی را بیکبار

ترا زیبد که کلّی راه رفتی

گشادستی در اینجا راز مشکل

یقین تو بیگمان دل باز دیده

در از گیتی بروی خلق بسته

حقیقت روی جانان باز دیدی

بکل پیوسته در عین لقائی

همه ذرّات دیگر را خبر کن

که میبینی حقیقت خویش واصل

گرفتی از معانی جمله آفاق

نظر بگشادی و کل راز دیدی

حجابت رفت در عین لقائی

گرفته جان و دل جانان بیکبار

شده در جملهٔ آفاق مشهور

در آخر دیدن جان بُدی تو

ولی از وی کنون در گفتگوئی

شب و روزت از او این گفتگویست

که تامعنی ذات تو بدیدند

ترا ازجان و دل دیدند یکتا

در این عالم دل آگه توداری

همه دیدی تو در عین شریعت

که بنمودست اینجا جان جانان

که در عین العیان انبیائی

که اسرارت نمودست این غرایب

که در کشتن وجودت وارهاند

که تا تو بیش از این سرّش نگوئی

که اکنون پیش بینی در معانی

شود با صاحب دردی پدیدار

که او باشد ابا خلق اینت نیکو

میان جان بود پیوسته جانان

کمینه باشد او در نزد عشاق

از آنکو عاشق پردرد باشد

شود واصل از این آن مرد درویش

شود فاشت همه سرّ معانی

ببین و خویشتن یکباره درباز

که بینی تو مرا سرّ دمادم

که اینجا آفریده نقش نقاش

ببینی در همه عالم نهیبم

بآخر عزّت اندر ناز یابی

بدست سالکان افتد نه اوباش

نمود خویش را در پیش میدار

که سرّ جمله مردان بازیابی

خداوند جهان مطلق شدستی

بکردی فاش مر اسرار مردان

حقیقت راز مطلق بینی اینجا

در این اعیان تو دیدار خدائی

مپندار این ز بازی و ز بیمی

ترا یک دم در اینجا مینخفتن

دُر اسرار باید سفت اینجا

که خواهی رفت بیشک سوی عقبی

از این پس چون شوی در جمله یکتا

ز دنیا و ز صورت در رمیدی

به همت مر ترا این خاکدانیست

چرا اکنون تو اندر بند ذلّی

رها کن با کسان این خاکدان تو

در این صورت تو آزادی ندیدی

از آن باشد که داری حضرت شاه

دمی مگذار از عین الیقین تو

چرا دل مینهی بر این کف خاک

میان جمله این اعزاز دیدی

درون خاک آن دُر یافتی تو

ولیکن این چنین در نور ذاتش

کجا یابد چنین اسرار جانها

مر او را راه اینجاگه نمایند

نشیب افتادهٔ وقت فرازست

که اینجا گاه جای پر نهیبست

که بتوان شد سوی حق با معانی

که تا هر ساعتی گیری کمالی

نظر میکن دمادم جانب انس

بهمّت برتر از کون و مکان باش

چوداری آدم اینجا رهنمون تو

تماشا میکنی سرّ دمادم

میان جملگی آزاد دل باش

توئی بر کلّ معنی جمله قادر

زمانی چند تو زینجای مگذر

براه شرع میکن نیک با بد

گذشته عمر اکنون ذات دریاب

نمود جزو و کل بر خویشتن بین

چوداری سر صبح بی تنفّس

نمود عشق اینجا شد پدیدست

ز ذات خود در این دنیا هویدا

نمود عشق و جان پاک باشیم

جهان طبع و پیش و پس نباشد

محیط آئیم پنهانی و پیدا

بجز دیدار او چیزی نیابی

شوی در ذات یک کلّی نهان تو

مکان و لامکان معبود باشی

نماند هیچ از نفحات جانت

وجود جمله اشیا را عدم دان

یکی بینی همه سرّ دمادم

بوقتی کاندر این صورت نباشی

نه نقش صورتِ پرپیچ بینی

نباشد مر یکی بین بود بودت

همه کون و مکان موئی نسنجد

نمود ذات باشد درعیان طاق

که در جمله زبانها گفت و گوئی

یکی باشد نمود ذات در لا

یکی باشد نمود ذات با خاک

از او این زینت و اعزاز بینی

به پیوسته عیان با نور ذاتست

نمود صورتست و گفتگویست

ولی از عشق گردد زود شیدا

در اینجا فاش گردد جمله اسرار

که او انداخت اینجا قیل با قال

کزو بد دید جمله بی ضرورت

که نورش در زمین و در زمانست

ولیکن در نگنجد جان جانان

ولیکن در نگنجد عقل عقال

کجاکارت از آنجاگه گشاید

نمود جسم و جان گردد هویدا

که نور عشق اندر وی مصفّاست

چرا اندر درون پردهٔ تو

ترا خواهند اینجاگه بیانی

ز خود دریافتست این سرّ توفیق

در این اسرار نیست ای دوست مر هیچ

که دیدست او حقیقت جان جانان

از اوگردان تو جان و دل مصفّا

نمود عشق اندر عزّت ذات

چنان عزت میان آب و گل یافت

که به زو مر کسی دیگرندیدند

تمامت واصلان معبودشان اوست

کسی کو مصطفا داند ببازی

که او بُد در حقیقت راز کل بین

که اینجا بود از بهر نظاره

که خود بر انبیا اینجا سبق دید

بجمله واصلان راز معانی

نمود جان او حاصل نگردد

نمود ذات کل را اصل اویست

نمود ذات او گفت و شنودست

به پیش واصلان دیری نباشد

وگر بیند دلش حیران بماند

ولی اینجایگه سرّ دمادم

بدان این سرّ اگر هستی تو هشیار

نگنجد ذرّهٔ از بیش وز کم

ز باطن او نموده سر بظاهر

از آن کردند از اینجاگه معطّل

فتاده سیر آن اینجا بسی را

نموده راز هم پنهان و پیداست

تو پیش اندیش اینجا بد میندیش

ببین آخر که در مهلت چه کردی

قدر هم سرّ ربّانی نه بشناخت

نمود عشق اول باز بخشید

ز جنّاتش بخواری او برون کرد

بگردن بر فکندش بهر نفرت

ورا مانند موم از نار بگداخت

که خود او لایق این طوق کل بود

ز من بشنو که این معنی بود راست

عیان او بر تلبیس بشنو

در آن اسرار کز اوّل شنیدی

که کلّم در میان نورم انداخت

همان رازست اگر دانی دمادم

اگر مانند او تو پایداری

در این دم مربدان همدم شوم باز

نمود غصّه او هم بگویم

که بُد در حرف کل حق همدم او را

عزازیل از بدی رویش سیه شد

که جان بَدرَوِش بهراسد اینجا

که نزد حق نگنجد هیچ تلبیس

بود فردا ترا زو ناامیدی

نباشی روز محشر در ملامت

چو مردان راه مردان زود بسپرد

نمودی یافت او و دید دلدار

نباشی ظلمت و دائم بوی نور

مکن تأخیر وز افعال بگذر

خداگفتست این معنی بقرآن

احد طغرا زده اندر حدِ او

که او دارد درون هفت پرده

ز بهر دوست این لعنت گزیده

ستاده مست و زار از غصّه افکار

همی جوید دمادم او بهانه

کز او پیدا شدست آلایش تن

ره ناپاکی اندر برگرفته

درون پرده اندر تن فتاده

نمودش نقطه است و دیده پرگار

امیدی بسته اندر رحمت دوست

که او بد اوّل آخر باز دیده

از آن گشته است اینجاگه خجل او

کجا باشد دل او آگه از حق

بسوزاند عیان آب و گلت را

ز من بشنو تو ای اسرار وین پند

که مانی همچو شیطان باز پس تو

وگرنه در بلا مانی بعقبی

نمود عقل و دینت در رباید

حسد گرداندت در جهل ناپاک

از آن در راه حق افتاد هالک

بهر لحظه دو میدانش بر افروخت

که همچون موم در آتش نهان بود

بسی در ذرّه نظّاره همی کرد

که آدم پیش چشمش بود خُرد او

بزرگی داشت اندر عین نورت

نمیگنجید در جنّت چو خوردیش

برفت و مار دربان را بیاموخت

برافکندش پریشان نام وناموس

که ایشان گم شد آنجا بیکبار

گشاد از کار خود اینجایگه بند

شد آن ملعون پر از مکر و دستان

مر او را رهنمونی کرد اکنون

قضا در نکتهٔ پرگار رفتست

که همچون خود مر ایشان را برون کرد

در این معنی کجا آید به آسان

که اینجاگه کنم اسرار روشن

ز بهر خویشتن او رهنمونست

ببردست از تو و تو میندانی

که تا آدم بیندازی ز قربت

به پیش حق تو فردا می چگوئی

نخواهد یافت آن اعزاز هرگز

بیفکندت بیکره نام وناموش

که تا ویران کند هم جان و تنّت

که تا ویران کند بوم سرشتت

عجائب ماندهٔ اینجا دمادم

که درجنات جانت بت پرستی

ز گندم خوردن اینجا غم خوری تو

میان جزو و کل معذور گردی

همه کارت عجب بی اقتضا کرد

در این جنّات حق همدم نباشی

که در هر گندمی غرقست قلزم

تو اندر جسم خود حیران بمانی

حجاب صورتست ازدیدهٔ باز

وجود کس در این عالم نبودی

نظر بگشا و عین صورتت بین

دل خود از نمود جان خبر کن

که اینجا میندیدی اوّلت باز

که بودی فرّ درگاهی نداری

نمود عشق از وی شد پدیدار

که پیدا شد از او هر نیک و هر بد

اگر ترکیب اوّل بازدانی

که در اعیان تو کردستی طریقت

تو گم کردی و هم تو باز یابی

که معنی داری و انواع نورت

فروماندی عزازیل تو در سد

حجاب گندمت از پیش بردار

کند هر لحظه در ذات تو تلبیس

که تا ویران کند هم جان و تنت

شو اینجا تا نیندازدت از راه