هردم ازنوعی ببازیدی خیال

در پس آن پرده او بنشسته بود

کرده اندر هر خیالی او نگار

از صورها جمع کردی پیش نطع

بود نقّاشی عجایب ذوفنون

جملگی کردند آنجا سر بسر

نقش حیوانات بی مرکرده بود

کرده بود از نیست آنجا گاه هست

در درون آن کار را میساختی

هرچه بود او را همه در دست بود

کرده بود از نقشها خود بی محال

در عبارت گشته کلی متّصف

هریکی بر گونهٔ دیگر نهاد

جملگی پردخته آنجا کرده او

اوفکندی اندران بند روان

شاد کردی بی محابا جلوهٔ

هر صور از گونهٔ میساختی

ساختی او صورتی از نیک و بد

آوریدی او برون بی عون عون

درکشیدی بند آن در خود روان

پس بدادی هم در آن ساعت بباد

او فکندی آن بزرگ رهنمون

کس نمیپرسید ازو این ماجرا

کز برای چه چنین دادی بباد

خرد کردی عاقبت در باختی

وز برای چه تو بشکستی ورا

تا چرا کردی و افکندی بگوی

هیچکس او رنج خود عاطل کند؟

راست برگو آنگهی بنیاد نه

او جواب هیچکس را مینداد

آن همه راز نهانی بد عیان

آشنا بودند اگر بیگانه گشت

او برون کردی عجایب بی مدد

گرچه دل خونی بدی از نیش او

اوفکندی اندران عین نشاط

صورت و صندوق میکردی نگاه

دیگر آن قوم آمده در گفت و گو

هرچه گفتندی صواب او نبود

جمله میبودند دل پر درد او

هر زمانی آتشی افروختند

در حقیقت گشته بود او راز دان

کرده بود او از شراب شوق نوش

صاحب عقل و توانش بود او

نه چو عقل دیگران او وهم داشت

هرچه بد اسرار اودانسته بود

کرد اکرامی و پیشش ایستاد

خویش را در نزد او واصل کند

یک دمی با او بخلوت ساز شد

تا بماند دولت کل احترام

هرچه یکسر بود یکره باز گفت

تادل خود او از آن آگاه کرد

از حقیقت جمله تو بسیار دان

هریک از نوعی دگر بشتافته

هردم از نوعی دگر گرچه شتافت

با رموز کلّ خود شادان شدی

گرچه اندر جست و جوی تو روند

جملگی اندر بلای خویشتن

لیک راز تو نمیدانند آن

میپزند و مینداند هیچکس

این همه نقش از قلم مدّ تواست

می نهبیند هیچکس هنجار تو

کین نه اسراریست پیدایی هنوز

جمله همچون چرخ سرگردان شدند

زانک دانائی ترا دیده نبود

گشت پیدا هر زمانی تو بتو

این حدیث از تو نخواهم گفت باز

هم ز دید تو بگویم دید تو

از تو خواهم گفت دیدم آنچه دید

باتو گویااند و بی تو با تواند

هم ز تو خواهم بگفتن اندکی

پس مرا بیرون فکن زین نقش ذل

از مقام عشق بازیهای تو

نزد دید خویشتن دیدم ترا

جملهٔ آن نقش کردم احتیاط

همچو پرده مانده اندر پردهام

من یقین دانم نباشد این گزاف

جمله را یک رنگ همسان کردهای

کردهای بر هر صفت اصناع را

از برای دید این نقش فنون

از صفت هر جایگه آن را روان

از برای چه تو آن را ساختی

از چه باشد عاقبت دست برد تو

از چه کردی خرد آنرادر جهان

عاقبت هم خویش آن را باختن

آوریدن چه و بر بستن ز چه

بازگو این راز با این راز بین

وارهند از گفت و گویش این زمان

مر جوابی گفت از کشف سؤال

کار عالم نیست پیدا سر زبن

من بگویم درجواب این سؤال

من جواب تو بگویم بی سخن

تا جوابت بشنوی در کل حال

راز من یک جزو بودی زین همه

وین در اسرار کردی سفت تو

گر توانائی ازین می نوش کن

آنگهی تو از حقیقت راز دان

تابدانی سرّ اسرارم کنون

تا نباشد کار کلی برحیل

تا چو آنها خویشتن بیدل کنی

لیک مر این سر شنو باجستجو

چون شکر در آب خود را حل بکن

هم ز من بشنو ز من ای راز بین

من بکردم هر یک از لونی دیگر

هر یک از نقشی دگر پرداختم

هر یک از نوعی دگر من کردهام

هر یکی بر یک صفت کردم عیان

در همه جمله موالف آمدست

صورت و معنی بیاید متّصف

جمله بر ترتیب کن آن را قیاس

تا تماشایی بود در روزگار

از تماشا گشت کلی راه علم

علم و جهل از یکدگر آمد به بین

این بدان و آن بدین آمد پدید

علم از جهل آمدت اندر نمود

هر یکی در کار ناظر آمدند

تابدانی کاخرش جهل آمدست

علم معنی هست معنی بی گزاف

علم معنی میشود زین متّصف

این همه از دید خود پیراستم

هر یکی رنگی دگرسان کردهام

بود معنی نقش صورتهاش شد

تا بدانستم اساس جمله را

سعی بی حد اندرین ها بردهام

هرچه سازم آن به بینم بنگرم

آورم شان میبرم اندر حجاب

من کنم این جمله را بنیاد هم

این همه پیدا ز من شد گفتگو

بهتر از لونی کنم لونی دگر

بشکنم آنگه کنم کلی درست

کی بود ترسی ز هر گفتار را

حاضر و پیدا کننده سر بسر

پا و سر در پردهام گم کردهام

هم بیارم هم کنم آن جمله پست

سرّ خود را باز گویم هم بتو

راز من هم مر مرا مفهوم گشت

در گمان افتاده کی یابد یقین

آنکه یابد عاقبت او پی ببرد

آنگهی پیدا شود نقّاش تو

چون بری این راز را کلی بوی

خویشتن را در صف مردم بکن

از خرد یکبارگی بیگانه گشت

این زمان جانها ازین شیدا بشد

من ازین پرده همه بیرون شدم

بار دیگر من برون آرم از آن

رمز من کس را نباشد ترجمان

آمده تا تو بدانی زد قدم

از شکستن هم مرا آید بیان

بردن و آوردن آن روشنم

تا نه پنداری بکلی جوشنت

حالیا میباش اندر جست و جو

زین همه گشتن از آنجا وارهد

هم بصورت هم بمعنی مرده گشت

آن زمان پیدا شود نابود و بود

زو ببین اسرار و آنگه زو ببین

آنگهی بازش بپرده در برد

جوهری شفّاف بس نغز و شریف

ور دگر خواهی دگر آرد دگر

هر یک از نوعی دگر بنمود آن

اوستاد جلد سازد پر فنون

میکند هر نوع نوعی شیشه ها

شیشهها آرد تفاوت بی شمار

ور بخواهد او بکلی بشکند

باز از نوعی دگر باز آردش

رنج بی حد اندر آن او برده است

از چه این کلی زبانها گفتگوست

هم من از من مر مرا گویم جواب

نقش این پرده درین پرگار چیست

هیچ انجا باز مینکنم رها

تاترا مقصود جویم زین همه

جملگی در جستجوی من شود

گرچه آن جا میکند ردّ و قبول

عاقبت آن جمله در باقی کنم

هیچکس آن را زحل ناکرده است

بیش ازین دیگر نباشد اندکی

پرده اندر پرده اندر پرده است

راز ما را کل تو دریابی همه

معنیم بنگر تو صورت بین مباش

آنگهی از راز ما تو برخوری

گرچه بی راهی ولی یاره شوی

از عذاب جان و دل ایمن مباش

بعد از آن تو سرّ ما کن آشکار

یک زمانی بگذر از این ننگ و نام

صورت خود خرد اندر هم شکن

تا که بر شیطان نماند عضو تو

در درون پرده آیی از برون

آن خیال از نقل آمد یک دمی

نام خود بردار و خود بی ننگ کن

تات بنمائیم هر دم جایها

در درون پرده وحدت خرام

تا شوی اندر درون پرده خاص

هر دم از نوعی دگر گفتار بین

این همه تمکین و اعزاز مرا

آنگهی در سوی ایشان باز شو

دیگر از نوعی دگر بینی عیان

کل طلب کل جوی کل شو کل ببین

راز خود آنگه بکل دریابی

آنگهی تو معنی و اعزاز بین

در مکان اندر زمان آی و برو

تا بیابی راز ما بی چه و چون

چون شوی تو کل بکل بی دل بباش

و آنکه جان شد عضو را با او چه کار

اولین یابی بآخر هم تو باز

اول از پندار افتد او بذل

حیرت جان سوز بیند عالمی

پردهٔ راز خود از پرده گشای

روی استاد حقیقی باز دید

در پس آن پرده او حیران شده

از چه افکندی مرا در اضطراب

زانکه بی توراه را گم کردهام

چون درآیم من ببینم روی تو

چون دهی را هم رسم در غور چرخ

بیخ غم از جان و ازدل برکنم

ایستاد ودست او بگرفت او

میبرد اینجا ترادر میهمان

تاترا باشم در آنجا رهنمون

اوفکند آن لحظه از هم پرده باز

درگذشته ازوجود و جان و تن

راز او کلّی در آن عالم گشاد

لیک آن راه از صفت گم کرده بود

مرد را لرزی درآمد در نهان

لیک مر استاد را آنجا ندید