سراینده دهقان موبد نژاد

که بر شاه جم چون بر آشفت بخت

جهان زیر فرمان ضحاک شد

چو بگرفت گیتی به شاهنشهی

به روم و به هندوستان و به چین

که با رأی ما هر که دل کرد راست

گرش جای بر کُه بود با پلنگ

به خشکی چو یوزش ببندید دست

به درگاه ما هرکش آرد به بند

گریزان همی شد جم اندر جهان

جدا مانده از تخت و راهی شده

چه بی توشه تنها میان گروه

به شهری که رفتی نبودی بسی

بدینگونه بُد تا درفشنده مهر

پس از رنج بسیار و راه دراز

یکی شهر دید از خوشی چون بهشت

نهادش نکو تازه و پر نوا

پر از چیز و انبوه و مردان مرد

که کمتر کس ار جنگ را خاستی

بدو خسروی نامور شهریار

مر آن شاه را نام گورنگ بود

یکی دخترش بود کز دلبری

شبستان چو بستان ز دیدار اوی

به کاخ اندرون بت ، به مجلس بهار

مهش مشک سای و شکر می فروش

روان را به شمشاد پوینده رنج

شده سال آن سرو آراسته

یلی گشته مردانه و شیرزن

شنیدم ز دانش پژوهان درست

هم از نامه پیش دانان سخن

نبد پَرّ بر تیر آنگه ز پیش

زبد رَسته بُد شاه زابلستان

زهر جای خواهشگران خاستند

نه هرگز به کس دادی او را پدر

چنان بود پیمانش با ماهروی

مر او را زنی کابلی دایه بود

ببستی ز دو اژدها را به دَم

نهان سپهر آنچه گفتی ز پیش

بدین لاله رخ گفته بود از نهفت

بزرگی که مانند او بر زمی

پسر باشدت زو یکی خوب چهر

کنیزک شده شادمان زان نوید

ز خواهنده کس پیش نگذاشتی

نکردی پسند ایچ کس را به هوش

چو جمشید در زابلستان رسید

خزان بد شده ز ابر وز باد تفت

کشیده سر شاخ میوه به خاک

گل از بادهٔ ارغوانی به رشک

بر سیب لعل و رخ برگ زرد

رزان دید بسیار بر گرد دشت

دو صف سرو بن دید و آبی و ناز

میان آبگیری به پهنای راغ

خوش آمدش و بر شد به دکان ز راه

یکی باغ خرم بد از پیش جوی

می و میوه و رود سازان ز پیش

پرستنده ای سوی در بنگرید

جوانی همه پیکرش نیکوی

به رخ بر سرشته شده گرد خوی

پریچهره را دید جم ناگهان

یکی گمره بخت برگشته ام

از آن خون با خوشه آمیخته

سه جام از خداوند این رز بخواه

کنیزک بخندید و آمد دوان

جوانی دژم ره زده بر دَرست

ز گیتی بدین در پناهد همی

ندانم چه دارد می لعل کام

برافروخت رخ زآن سخن ماه را

که برنا اگر چیزجز می نخواست

می و نقل و خوان خواست و آوای رود

بیامد به در با کنیزک به هم

جوانی به آیین ایرانیان

شده زرد گلنارش از درد و داغ

چنان با دلش مهر در جنگ شد

بماندش دو گلنار خندان نژند

دو گویا عقیق گهرپوش را

به می درسرشت وبه در در شکفت

گشاد و جهان کرد ازو پرشکر

به جم گفت کای خسته از رنج راه

کرایی بدین جای جویان شده

مگر زین پرستنده کام آمدت

کنون گر به باده دلت کرد رای

بدو گفت جم کای بت مهرچهر

ز شاهانی ار پیشه ور گوهری

که بازاریان مایه دانند و سود

به چیز فراوان بوند این دو شاد

سپاهی به مردی نماید هنر

تو زین چار گوهر کدامی بگوی

بت زابلی گفت ازین هر چهار

پدر دان مرا شاه زابلستان

وز او مرمرا هست فرمان روا

بر جوی منشین و جایی چنین

که گر رای می داری و می گسار

جم از پیش دانسته بُد کار اوی

به دل گفت کاین ماه دژخیم نیست

کر در جهان خوی زشت ار نکوست

به مردم خردمند نامی بود

خرامید از آن سایهٔ سرو و بید

چمن در چمن دید سرو سهی

رخ نار با سیب شنگرف گون

یکی چون دل مهربان کفته پوست

تو گفتی سیه غژب پاشنگ بود

همی رفت پیش جم آن سعتری

چو سروی که با ماه همسر بود

سرگیس در پای چنبر کشان

رسیدند زی آبگیری فراز

کیانی نشستنگهی دلپذیر

کنیزان گلرخ فراز آمدند

پرستنده دختر به آیین خویش

جم اندیشه از دل فراموش کرد

ز دادار پس یاد کردن گرفت

نه بنشسته از پای و نه نیز مست

از اورنگ و آن بازو و برز و چهر

همی دید کش فرّ و برزکییست

به دل گفت شاهیست این پر خرد

ز لؤلؤ و بیجاده بگشاد بند

به جم گفت می دوست داری مگر

هم از پیش نان با می آراستی

جمش گفت دشمن ندارمش نیز

به اندازه به هرکه او می خورد

عروسیست می شادی آیین او

به زور آنکه با باده کستی کند

ز دل برکشد می تف درد و تاب

چو بیدست و چون عود تن را گهر

گهر چهره شد آینه شد نبید

دل تیره را روشنایی میست

به دل می کند بددلان را دلیر

به رادی کشد زفت و بد مرد را

به خاموش چیره زبانی دهد

خورش را گوارش می افزون کند

بدم مانده راه و می خوردنم

تو می ده مگو کاین چسان و آن چراست

خورش باید از میزبان گونه گون

خورش گر بود میهمان را زیان

همان گه گمان برد دختر ز مهر

بدان روزگار آنکه بود از شهان

همه چهر جم داشتند آشکار

بدان تا هر آنجا که پیکرش بود

همین دلبر آگه بُد از کم و بیش

بدش پارهٔ پرنیان کبود

پژوهش همی کرد و نگشاد راز

از آن پس به آب گل و بوی خوش

هم اندر زمان بر کله زرنگار

بر آورد رامشگر کابلی

هوا ابر بست از بخور عبیر

پرستار صف زد دو صد ماهروی

همه طوق دار و همه حُله پوش

چه با ناز و شادی چه با بوی و رنگ

هنوز از زمانی فزون شادکام

که جفتی کبوتر چو رنگین تذرو

نر و ماده کاوان ابر یکدیگر

فروهشته پَر گردن افراخته

به هم هر دو منقار برده فراز

پریرخ به شرم آمد از روی جم

به خنده لبان نقطه میم کرد

ز ترک چگل خواست چینی کمان

ازین دو کبوتر شده جفت گیر

بدو گفت جمشید کای کش خرام

از آهو سخن پاک و پردخته گوی

تو هستی زن و مرد من پس نخست

زن ارچه دلیرست و بازور دست

زنان را ز هر خوبی و دسترس

هنرها ز زن مرد را بیشتر

سزا آن بُدی کز نخستین کنون

به من دادی این تیر و چرخ اندکی

که تا من فکندی یکی را ز پای

دلارام را بر رخ از شرم کی

شدش خستو آن ماه و خواهش نمود

به یادش یکی جام جم در کشید

بگفت ار دو بال و پر ماده راست

بدین در مراد جم آن ماه بود

خدنگ از خم چرخ برکرد شاه

خدنگین الف از خم ی و دال

طپان ماده بفتاد و نر برپرید

به زابل نبد هیچ زورآزمای

بدانست دلدار کان ارجمند

بسش آفرین خواند بر فر و هوش

بماند از گشاد و برش در شگفت

به پیلسته دیبای چین برشکست

گرین نر را گفت با جفت راست

بدین معنی او شاه را خواست جفت

گشاد از کمان بر کبوتر خدنگ

ز تیر و کمان چون بپرداختند

همه غم به باده شمردند باد

ز شادی همی در کف رود زن

بت گلرخ از کار جمشید کی

به ناسفته سی دُر که پیوسته داشت

همان گه زن جادوی پرفسون

ز گلشن به باغ آمد از بهر سور

به زابل زبان گفت کای مهر جوی

درست از گمان من این شاه اوست

ازو خواهدت داد یزدان پسر

بُد از مهر جم شیفته ماه چهر

بدو گفت ارایدو نکه این هست راست

چو امید دادی نباشم به درد

رو آن پرنیان کبود ایدر آر

چنان این سخن دار در دلت راز

بشد دایه و آن نیلگون پرنیان

تو گفتی که بر چرخ خورشید بود

چو آن پیکر پرنیان دید شاه

همی خویشتن را به چهر و به ساز

یکی آینه داشت گفتی به پیش

به یاد آمدش تاج و تخت شهی

دلش گشت دریای درد از دریغ

دو جزعش ز در هر زمان رشته بست

فغ ماهرخ گفت کای ارجمند

که دلشادی و می گساری همی

مگر میزبانت دلارای نیست

کی نامور گفت کای ماهروی

گرستن به هنگام با سوز و درد

اگر چند پویی و جویی بسی

تو ویژه دو کس را ببخشای و بس

یکی نیک دان بخردی کز جهان

دگر پادشاهی که از تاج و تخت

ازین پرنیان زان دلم شد دژم

به یاد آمدم فرّ و فرهنگ اوی

ز خویِ بدِ چرخ ماندم شگفت

یکی زشت را کرد گیتی خدیو

که داند کنون کاو بماند ار بمرد

فزون زان ستم نیست بر رادمرد

بر بخردان مرگِ والا سران

ولیکن چنین است چرخ از نهاد

زمین هست آماجگاه زمان

ز زخمش همه خستگانیم و زار

بگفت این و شد بر رخ اشکش ز درد

به رخ دلبر از درد شد چون زریر

ز بادام سرمه به مرجان خرد

هرآنکس که پیرامنش بُد براند

چو پر دَخته شد جای بر پای خاست

خرد بر دلم راز چونین گشاد

ز مهر تو دیریست تا خسته ام

نگار تو اینک بهار منست

همین بود کام دلفروزیم

تراام کنون گر پذیری مرا

دهم جان گر از دل به من بنگری

همی گفت و ز نرگسان سیاه

جهاندار گفت ار تو را جم هواست

همانند بس یابی این مردمان

نه هر آهوی را بود مشک ناب

گمانی نکو بردی ای دلپذیر

به من برمنه نام جم بی سپاس

چنین داد پاسخ بُت دل گسل

که گوید به گیتی که ماهان توی

نهان گر کند شاه نام و گهر

گر از ابر دیدار گیتی فروز

ترا دام و دَد بازداند به مهر

گوا بر نکو پیکر تو دُرست

مرا این زن پیر چون مادرست

به هر دَم زدن زین فروزنده هفت

نمودست رازت به من سر به سر

ز پیوند یاری چه گیری کنار

نگاری نخواهی بهشتی سرشت

به خوبی بتان پیشکار من اند

ز خوشیّ و خوی و خردمندیم

مَده روز فَرخ به روز نژند

جهان دام داریست نیرنگ ساز

کشد سوی دام آنکه شد رام او

از آن او بجایست و ما برگذار

پسِ پیری از ما ببرّد روان

تو تا ایدری شاد زی غم مخور

به امروز ما باز کی در رسیم

بگفت این و گلبرگ پرژاله کرد

دو نرگس شدش ابر لؤلؤ فکن

دل جَم ز بس خواهشش گشت نرم

از آن راز بیرون نیارم همی

هم از بخت ترسم که دمساز نیست

که مؤبد چنین داستان زد ز زن

سخن همچو مر غیست کش دام کام

پدرت ار ز من گردد آگاه ، نیز

به طمع بزرگی نگهدار دم

کسی کش نه ترس از نکوهش نه غم

تهی دستی و ایمن از درد و رنج

دلارام گفت ای شه نیک دان

همه کس به یک خوی و یک خواست نیست

به دارنده کاین آتش تیز پوی

که تا زنده ام هیچ نازارمت

چنان دارم این راز تو روز و شب

به گیتی ندانم پناه تو کس

مرو ، با من ایدر بزی شادکام

کرانیست دل خوش به نیکیّ خویش

کرا بخت فرخ دهد تاج و گاه

همه کس پی سود باشد دوران

ز بس لابه و مهر و سوگند و پند

چنان دان که هود اندران روزگار

به آیین پیمانش با او ببست