احمد شاملو( قطع نامه )
199
تا شکوفه ی سُرخ يک پيراهن
به آیدا
۱۳۴۳
سنگ می کشم بر دوش،
سنگِ الفاظ
سنگِ قوافی را.
و از عرق ریزانِ غروب، که شب را
در گودِ تاریک اش
می کند بیدار،
و قیراندود می شود رنگ
در نابیناییِ تابوت،
و بی نفس می ماند آهنگ
از هراسِ انفجارِ سکوت،
من کار می کنم
کار می کنم
کار
و از سنگِ الفاظ
بر می افرازم
استوار
دیوار،
تا بامِ شعرم را بر آن نهم
تا در آن بنشینم
در آن زندانی شوم...
من چنین ام. احمقم شاید!
که می داند
که من باید
سنگ های زندانم را به دوش کشم
به سانِ فرزندِ مریم که صلیبش را،
و نه به سانِ شما
که دسته ی شلاقِ دژخیمِتان را می تراشید
از استخوانِ برادرِتان
و رشته ی تازیانه ی جلادِتان را می بافید
از گیسوانِ خواهرِتان
و نگین به دسته ی شلاقِ خودکامگان می نشانید
از دندان های شکسته ی پدرِتان!
□
و من سنگ های گرانِ قوافی را بر دوش می برم
و در زندانِ شعر
محبوس می کنم خود را
به سانِ تصویری که در چارچوبش
در زندانِ قابش.
و ای بسا که
تصویری کودن
از انسانی ناپخته:
از منِ سالیانِ گذشته
گم گشته
که نگاهِ خُردسالِ مرا دارد
در چشمانش،
و منِ کهنه تر به جا نهاده است
تبسمِ خود را
بر لبانش،
و نگاهِ امروزِ من بر آن چنان است
که پشیمانی
به گناهانش!
تصویری بی شباهت
که اگر فراموش می کرد لبخندش را
و اگر کاویده می شد گونه هایش
به جُست وجوی زندگی
و اگر شیار برمی داشت پیشانی اش
از عبورِ زمان های زنجیرشده با زنجیرِ بردگی
می شد من!
می شد من
عیناً!
می شد من که سنگ های زندانم را بر دوش
می کشم خاموش،
و محبوس می کنم تلاشِ روحم را
در چاردیوارِ الفاظی که
می ترکد سکوتِشان
در خلاءِ آهنگ ها
که می کاود بی نگاه چشمِشان
در کویرِ رنگ ها...
می شد من
عیناً!
می شد من که لبخنده ام را از یاد برده ام،
و اینک گونه ام...
و اینک پیشانی ام...
□
چنین ام من
ــ زندانیِ دیوارهای خوش آهنگِ الفاظِ بی زبان ــ.
چنین ام من!
تصویرم را در قابش محبوس کرده ام
و نامم را در شعرم
و پایم را در زنجیرِ زنم
و فردایم را در خویشتنِ فرزندم
و دلم را در چنگِ شما...
در چنگِ هم تلاشیِ با شما
که خونِ گرمِتان را
به سربازانِ جوخه ی اعدام
می نوشانید
که از سرما می لرزند
و نگاهِشان
انجمادِ یک حماقت است.
شما
که در تلاشِ شکستنِ دیوارهای دخمه ی اکنونِ خویش اید
و تکیه می دهید از سرِ اطمینان
بر آرنج
مِجریِ عاجِ جمجمه تان را
و از دریچه ی رنج
چشم اندازِ طعمِ کاخِ روشنِ فرداتان را
در مذاقِ حماسه ی تلاشِتان مزمزه می کنید.
شما...
و من...
شما و من
و نه آن دیگران که می سازند
دشنه
برای جگرِشان
زندان
برای پیکرِشان
رشته
برای گردنِشان.
و نه آن دیگرتران
که کوره ی دژخیمِ شما را می تابانند
با هیمه ی باغِ من
و نانِ جلادِ مرا برشته می کنند
در خاکسترِ زاد و رودِ شما.
□
و فردا که فروشدم در خاکِ خون آلودِ تب دار،
تصویرِ مرا به زیر آرید از دیوار
از دیوارِ خانه ام.
تصویری کودن را که می خندد
در تاریکی ها و در شکست ها
به زنجیرها و به دست ها.
و بگوییدش:
«تصویرِ بی شباهت!
به چه خندیده ای؟»
و بیاویزیدش
دیگربار
واژگونه
رو به دیوار!
و من همچنان می روم
با شما و برای شما
ــ برای شما که این گونه دوستارِتان هستم. ــ
و آینده ام را چون گذشته می روم سنگ بردوش:
سنگِ الفاظ
سنگِ قوافی،
تا زندانی بسازم و در آن محبوس بمانم:
زندانِ دوست داشتن.
دوست داشتنِ مردان
و زنان
دوست داشتنِ نی لبک ها
سگ ها
و چوپانان
دوست داشتنِ چشم به راهی،
و ضرب ْانگشتِ بلورِ باران
بر شیشه ی پنجره
دوست داشتنِ کارخانه ها
مشت ها
تفنگ ها
دوست داشتنِ نقشه ی یابو
با مدارِ دنده هایش
با کوه های خاصره اش،
و شطِ تازیانه
با آبِ سُرخ اش
دوست داشتنِ اشکِ تو
بر گونه ی من
و سُرورِ من
بر لبخندِ تو
دوست داشتنِ شوکه ها
گزنه ها و آویشنِ وحشی،
و خونِ سبزِ کلروفیل
بر زخمِ برگِ لگد شده
دوست داشتنِ بلوغِ شهر
و عشق اش
دوست داشتنِ سایه ی دیوارِ تابستان
و زانوهای بی کاری
در بغل
دوست داشتنِ جقه
وقتی که با آن غبار از کفش بسترند
و کلاه ْخود
وقتی که در آن دستمال بشویند
دوست داشتنِ شالی زارها
پاها و
زالوها
دوست داشتنِ پیر یِ سگ ها
و التماسِ نگاهِشان
و درگاهِ دکه ی قصابان،
تیپا خوردن
و بر ساحلِ دورافتاده ی استخوان
از عطشِ گرسنگی
مردن
دوست داشتنِ غروب
با شنگرفِ ابرهایش،
و بوی رمه در کوچه های بید
دوست داشتنِ کارگاهِ قالی بافی
زمزمه ی خاموشِ رنگ ها
تپشِ خونِ پشم در رگ های گره
و جان های نازنینِ انگشت
که پامال می شوند
دوست داشتنِ پاییز
با سرب ْرنگیِ آسمانش
دوست داشتنِ زنانِ پیاده رو
خانه شان
عشقِشان
شرمِشان
دوست داشتنِ کینه ها
دشنه ها
و فرداها
دوست داشتنِ شتابِ بشکه های خالیِ تُندر
بر شیبِ سنگ فرشِ آسمان
دوست داشتنِ بوی شورِ آسمانِ بندر
پروازِ اردک ها
فانوسِ قایق ها
و بلورِ سبزرنگِ موج
با چشمانِ شب ْچراغش
دوست داشتنِ درو
و داس های زمزمه
دوست داشتنِ فریادهای دیگر
دوست داشتنِ لاشه ی گوسفند
بر قناره ی مردکِ گوشت فروش
که بی خریدار می ماند
می گندد
می پوسد
دوست داشتنِ قرمزیِ ماهی ها
در حوضِ کاشی
دوست داشتنِ شتاب
و تأمل
دوست داشتنِ مردم
که می میرند
آب می شوند
و در خاکِ خشکِ بی روح
دسته دسته
گروه گروه
انبوه انبوه
فرومی روند
فرومی روند و
فرو
می روند
دوست داشتنِ سکوت و زمزمه و فریاد
دوست داشتنِ زندانِ شعر
با زنجیرهای گران اش:
ــ زنجیرِ الفاظ
زنجیرِ قوافی...
□
و من همچنان می روم:
در زندانی که با خویش
در زنجیری که با پای
در شتابی که با چشم
در یقینی که با فتحِ من می رود دوش بادوش
از غنچه ی لبخندِ تصویرِ کودنی که بر دیوارِ دیروز
تا شکوفه ی سُرخِ یک پیراهن
بر بوته ی یک اعدام:
تا فردا!
□
چنین ام من:
قلعه نشینِ حماسه های پُر از تکبر
سم ْضربه ی پُرغرورِ اسبِ وحشیِ خشم
بر سنگ فرش ِکوچه ی تقدیر
کلمه ی وزشی
در توفانِ سرودِ بزرگِ یک تاریخ
محبوسی
در زندانِ یک کینه
برقی
در دشنه ی یک انتقام
و شکوفه ی سُرخِ پیراهنی
در کنارِ راهِ فردای بردگانِ امروز.
مهر ۱۳۲۹